کاشت خربزه

مهمترین نکات کاشت خربزه

کاشت خربزه

خربزه و طالبی بر اساس منشا خود طالب گرما و به ویژه نور هستند. گیاهانی یک ساله هستند و احتیاج به فصل رشد طولانی دارند و در مناطقی کاشته می شوند که بین آخرین سرمای بهاره و اولین سرمای پاییزه حدود 90 تا 110 روز فاصله باشد. آب و هوای ایده آل برای رشد این گیاهان عبارت است از یک فصل نسبتا طولانی عاری از یخبندان همراه با میزان فراوانی نور خورشید و حرارت، هوای خشک و رطوبت کافی خاک می باشد. در این شرایط حداکثر محصول را تولید می کنند و طعم آن ها شیرین تر و مطبوع تر خواهد بود.

⇐⇐⇐افزایش محصول تنها با یک بار استفاده از کود های زیر

           سکوئنشیال 2 با فرمول 40-20-10 حاوی 40 درصد پتاسیم (برای خرید کلیک کنید)

           سولفات پتاسیم 50 درصد اگریلایزر (برای خرید کلیک کنید)

دما

در کاشت خربزه چون خربزه و طالبی گیاهان حساسی هستند و بذر آن ها در درجه حرارت های پایین جوانه نمی زند بنابراین کشت آن ها در مزرعه بعد از گرم شدن هوا صورت می گیرد. بذر خربزه در دمای 12-15 درجه سانتی گراد شروع به جوانه زدن می کند و مناسب ترین دما برای رشد و نمو آن 25-35 درجه سانتی گراد است.

برای دیدن فیلم کشت مزرعه ملون رازان (اینجا کلیک کنید)

خاک و تغذیه

هرچند که خربزه و طالبی در طیف وسیعی از خاک ها کشت می شوند ولی خواهان زمین های شنی یا سیلتی لومی حاصلخیز که دارای مواد غذایی آلی و معدنی کافی باشند، هستند و به طور کلی در کاشت خربزه در  خاک های رسی و سنگین رشد خوبی دارند. در کاشت خربزه مناسب ترین اسیدیته برای رشد آن ها بین 6 تا 7 است و چنانچه این گیاهان در خاک های اسیدی کشت شوند رشد گیاه کاهش پیدا کرده و برگ ها به رنگ زرد مایل به سبز در می آیند.

عناصر ماکرو و میکرو

خربزه و طالبی به مقدار زیادی به عناصر کلسیم و پتاسیم و ازت و به مقدار کمتری اسید فسفریک نیاز دارند. در کاشت خربزه بیشتر عنصر کلسیم توسط بوته مصرف می شود که مجددا به خاک بر میگردد ولی گوشت و بذر میوه دارای مقادیر قابل توجهی ازت و پتاس می باشند که آن ها را از خاک میگیرند و چنانچه این محصولات در خاک هایی که از نظر این مواد ضعیف هستند کشت شوند باید این عنصر را به صورت کودهای شیمیایی به خاک اضافه کرد.

کودهای شیمیایی را در مراحل پایانی آماده سازی بستر بذر یعنی چندین روز قبل از کشت بذر استفاده می کنند. مقدار و نوع کود بستگی به حاصلخیزی و نوع خاک دارد. میزان مصرف کودهای شیمیایی برابر است با : 100 کیلوگرم در هکتار ازت خالص، 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار فسفر خالص و 100 تا 150 کیلوگرم در هکتار پتاس خالص ( کود شیمیایی پتاس در تشکیل میوه تاثیر زیادی دارد.)

مقدار مصرف ازت در هکتار

در کاشت خربزه میزان 80 تا 100 کیلوگرم ازت در هکتار در خاک های سیلتی لومی حاصل خیز به کار می رود در حالی که در خاک های سبک و ماسه ای میزان ازت و تعداد دفعات مصرف آن بیشتر می شود. کود ازت را در خربزه و طالبی به صورت یک سوم قبل از کشت، یک سوم بعد از تنک کردن مزرعه و یک سوم آخر را به هنگام آغاز میوه دهی مورد استفاده قرار می دهند. از کاربرد دیرتر کود ازت باید خودداری کرد زیرا بلوغ و رسیدن میوه ها را به تاخیر می اندازد. معمولا به جای اینکه کود شیمیایی در زمین پخش شود میزان مورد نیاز را در یک نوار پهن در زیر ردیف به گیاه داده می شود.

نحوه استفاده از سولفات پتاسیم

در کاشت خربزه کود سولفات پتاسیم قبل از کشت به خاک اضافه می شود اما در صورت استفاده از کلرور پتاسیم عملیات کود دهی باید به صورت سرک و در زمان آبیاری صورت گیرد. کاربرد کودهای پتاسیم باید با توجه به نتایج آزمایش خاک انجام گیرد. بهتر است که در زمین های شور از کود سولفات پتاسیم قبل از کشت استفاده شود زیرا پس از آن باعث تشدید شوری خاک می گردد.

استفاده از کودهای آلی

کاربرد کودهای آلی مانند کودهای دامی پوسیده از سابقه دیرینه ای برخوردار است. استفاده از کودهای آلی در تولید محصولات ارگانیک حائز اهمیت است. تحقیقات نشان داده است که کودهای سبز باعث افزایش عملکرد خربزه می شوند. پوشش های بقولات برای این منظور برتری بیشتری دارند زیرا علاوه بر ماده آلی ازت بیشتری به خاک می افزایند. مصرف 30 تن در هکتار کود دامی برای خربزه مفید و موثر است.

تناوب

در کاشت خربزه با توجه به عمق نفوذ ریشه گیاه خربزه بهتر است با گیاهانی در تناوب قرار بگیرد که ریشه های آنها از قسمت های سطحی خاک به جذب آب و مواد غذایی م یپردازند. بر این اساس خربزه را میتوان با گیاهانی مانند گندم و جو در تناوب قرار داد. در کشت خربزه بهتر است برنامه تناوب چهار ساله رعایت گردد. خربزه بعد از کشت بقولات، چغندر قند، سیب زمینی و علوفه یک ساله عملکرد خوبی دارد. کشت خربزه بعد از خیار، هندوانه و طالبی به علت داشتن بیماری های مشترک توصیه نمی شود. کاشت خربزه بعد از محصولاتی که به عنوان کود سبز به کار می روند باعث بهبود عملکرد و کیفیت آن می گردد.

کاشت خربزه

کاشت خربزه ممکن است به صورت بذرکاری یا نشا کاری انجام شود. همچنین خربزه به دو صورت آبی و دیم کشت می شود.

کشت آبی

کاشت خربزه به صورت آبی بسته به نوع خاک و شرایط اقلیمی منطقه به دو روش زیر انجام می شود.

الف ) کاشت خربزه به روش سنتی با ایجاد جوی و پشته عمیق

روش کشت سنتی با ایجاد جوی و پشته عمیق بیشتر در مناطق گرم و خشک با بافت سنگین و در سطح کوچک استفاده می شود. در این روش زمین را در فصل پاییز یا اواخر اسفند ماه شخم عمیق زده و سپس کود حیوانی را به خاک اضافه و با خاک مخلوط می کنند. سپس به وسیله ی نهر کن و در سطح کوچک به وسیله ی بیل نهرهایی به عمق 50 سانتی متر و عرض 75 سانتی متر عمود بر شیب زمین حفر می کنند.

معمولا خاک کف نهرها از وسط یک نهر تا وسط یک نهر دیگر 4 متر است. پس از حفر نهرها و ایجاد پشته ها با توجه به شیب زمین به فاصله هر 5 تا 10 متر در مسیر نهرها، کاه و کلش و جدیدا نایلون قرار می دهند که بدین وسیله سدهای کوچکی ایجاد می کنند که در اصطلاح جالیزکاران آن ها را پته می گویند.

در این روش کشت به روش هیرم کاری انجام میگیرد بدین صورت که زمین قبل از کشت آبیاری می کنند البته آبیاری اول کار دقیق و پر زحمتی است زیرا در این آبیاری خط آب یا داغ آب مشخص می شود. برای این منظور نهرهارا پر از آب کرده و سطح آب را تا ارتفاع معینی بالا می آورند. ارتفاع آب را در نهرها به وسیله بالا و پایین آوردن پشته ها تنظیم می شود. پس از چند روز که رطوبت اضافی تبخیر و زمین در اصطلاح گاورو شد. بذر خربزه را که قبلا خیس کرده اند در روی پشته ها و بالای داغ آب به فاصله 50 تا 75  سانتی متر از یکدیگر می کارند.

روش بذرکاری بدین گونه است که ابتدا خاک خشک سطحی را با بیل کنار زده و سپس خاک مرطوب زیرین را خوب نرم می کنند و گودالی با نوک بیل و یا بیلچه به عمق 3 تا 5 سانتی متری ایجاده کرده و تعداد 3 تا 4 بذر در درون گودال می ریزند و روی آن را با خاک کاملا نرم می پوشانند.

ب)کاشت خربزه  به روش جدید با ایجاد جوی و پشته کم عمق

این روش کشت در مناطق معتدله با خاک های دارای بافت سبک و در سطوح وسیع مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش به جای ایجاد نهرهای عمق از شیارهای کم عمق جهت آبیاری استفاده می شود.

کاشت خربزه به صورت دیم

برای کشت دیم خربزه زمین مورد نظر را قبلا با مرزهای بلند کرت بندی کرده و در اواخر زمستان آب را به مدت طولانی به داخل این کرت ها هدایت می کنند تا زمین به مقدار زیادی سیراب گردد. سپس در اوایل بهار پس از تبخیر رطوبت نسبی و گاورو شدن زمین آنرا شخم زده و با دیسک و ماله آن را نرم و صاف می کنند و بعد بذر خیس خورده خربزه را به فاصله یک متر از یکیدیگر روی خطوط موازی و به فاصله سه متر از یکیدیگر روی ردیف کشت می نمایند.

در حال حاضر دیم کاری به دلیل حفر چاه آب در مناطق مختلف کشور به صورت نیمه دیم در آمده است بدین صورت که تمام عملیات تهیه زمین و کشت بذر را طبق روش کشت دیم انجام می دهند ولی از مرحله تشکیل میوه به بعد چندین بار زمین را با روش جدید آبیاری می کنند. البته این کار در درشت شدن میوه ها و افزایش عملکرد بسیار موثر می باشد ولی به طور حتم از مرغوبیت و میزان قند کاسته می شود و محصول عطر و طعم و شیرینی خربزه دیم را نخواهد  داشت.

شرایط پرورش نشا خربزه

به منظور داشتن نشا زودرس و یا در مناطقی که دوره رشد کوتاه است می توان در گلخانه یا شاسی اقدام به تهیه نشا کرد. روش کار بدین صورت است که بذر خربزه و یا طالبی را در بستر گرم یا گلخانه می کارند از زمانی که بذر خربزه یا طالبی در شاسی گرم کاشته شد 7 تا 10 روز بعد کوتیلدون های بذر ظاهر می شوند سپس هر بوته را به یک گلدان منتقل می کنندو بعد زمانی که گیاهچه ها در خزانه دارای 2 تا 3 برگ حقیقی شدند انتقال آنها از گلدان به مزرعه یا زمین اصلی صورت می گیرد. مقاوم کردن بوته ها قبل از انتقال آنها به محل اصلی الزامی است.

عملیات داشت

1- آبیاری

شروع مرحله داشت بعد از مرحله کشت و دادن خاک آب است. در روش سنتی دوره ی آبیاری در اوایل رشد گیاه معمولا هر 10 تا 12 روز یکبار است . اما در برخی مناطق کشور بعد از اولین آبیاری و معمولا پس از مرحله هرس و تراش بوته به مدت 20 تا 30 روز به بوته های خربزه تشنگی داده و هیچ ابیاری در این مرحله صورت نمیگیرد.

2-تنک کردن

بعد از سبز شدن بوته ها در مرحله ی 2 تا 3 برگی باید آن ها را تنک کرد. بدین منظور معمولا یک بوته سالم و قوی را انتخاب کرده و بقیه بوته ها حذف می گردند. برای تنک کردن نباید بوته های اضافی را با ریشه از خاک خارج کرد، بلکه باید آن ها را به صورت سطحی از خاک خارج کرد، بلکه باید آن ها را به صورت سطحی از خاک قطع نمود تا ریشه بوته سالم که باید باقی بماند صدمه نبیند. پس از تنک کردن برای جلوگیری از صدمه دیدن بوته توسط وزش باد اطراف آن را خاک می دهند.

3-هرس

عملیات هرس بدین صورت است که پس از 4 برگه شدن بوته خربزه و ظهور اولین ساقه های فرعی، وقتی که این ساقه ها به طول 5-10 سانتی متر رشد کردند، ساقه اصلی را بعد از برگ دوم و از بالای دو ساقه فرعی قطع می کنند با قطع ساقه اصلی هر بوته خربزه دارای دو ساقه متقابل شده و تمام ساقه های فرعی ثانویه که به تدریج ظاهر می شوند، مجددا حذف می گردند. تمام گل های نر  و ماده بر روی دو ساقه متقابل ظاهر خواهند شد که پس از تلقیح گل ماده، میوه تشکیل می شود.

تراش بوته های خربزه

یکی دیگر از کارهایی که در هنگام هرس انجام می گیرد، عملیات تراش می باشد. بدین صورت که تمام ساقه های فرعی ثانویه که در محور برگ ها به وجود می آیند و همچنین گلهای نر و ماده و میوه های تشکیل شده را تا برگ شش الی هشتم  حذف کرده و میوه ها فقط از برگ ششم یا هشتم به بعد تشکیل می شوند و متناسب با قدرت بوته در روی هر ساقه یک یا دو میوه نگهداری می شود و بقیه گل ها و میوه ها حذف می گردند. تراش بوته خربزه از آن جهت دارای اهمیت است که در بسیاری از ارقام ایرانی خربزه، میوه هایی که در نزدیکی محور اصلی و قبل از برگ ششم تولید می شوند.

منبع: راهنمای جامع مصور کشت و پرورش صیفی جات، مهندس کیهان خسروی،انتشارات تحقیقات و آموزش کشاورزی،1395.