بهترین دما برای کشت گندم

بهترین دما برای رشد گندم

مقدمه :

کشت و کار و رشد و نمو این نبات در تمام نقاط دنیا و در آب و هوای مختلف امکان پذیر می باشد.

گندم گیاهی است که در نیمکره شمالی و جنوبی کشت می شود، لیک برای هر شرایط آب و هوایی باید نژاد بخصوصی را کشت کرد که با آن محیط سازگار باشد و به همین دلیل است که نژادهای گوناگون و بیشمار گندم در نقاط مختلف دنیا وجود دارد.

این گیاه از نزدیک خط استوا تا حدود 60 درجه عرض شمالی و 40 درجه عرض جنوبی رشد می نماید.

عوامل جوی که در رشد و تولید محصول گندم موثر می باشد عبارتند از :

اثر حرارت بر رشد گندم

گندم در مراحل مختلف رشد به مقادیر متفاوت حرارت نیاز داشته و به طور کلی در برابر سرما و گرما مقاومت مناسبی از خود نشان می دهد.

بذر گندم هرگاه در شرایط مناسب رطوبت و اکسیژن قرار گیرد در دمای حدود 4 درجه سانتی گراد شروع به جوانه زدن می نماید، لکن در ابتدای رشد بویژه در نژادهای پاییزه هرگاه درجه حرارت محیط به حدود 4- تا 5- درجه کاهش یابد، رشد گندم متوقف شده، به خواب رفته و در چنین شرایطی هیچ گونه فعالیتی از نظر رشد نخواهد داشت.

حداقل درجه حرارت برای تولید جوانه نیز در ارقام مختلف متفاوت است ولی به طور کلی در این مرحله بین 3 تا 5 درجه تغییر کرده و مناسب ترین درجه برای تولید جوانه 6 تا 8 درجه سانتی گراد است.

در مناطق گرم این گیاه قادر است گرمای 50 تا 55 درجه سانتیگراد را بخوبی تحمل کند.

تعریف کالری در رابطه با حرارت مورد نیاز برای رشد گیاهان :

گیاهان به طور کلی حرارت مورد نیاز را به صورت کالری جذب می نمایند و مقدار کالری لازم برای آن ها با درجه حرارت روزانه مناسب می باشد.

مقدار حرارت مورد نیاز در مورد گندم پاییزه از کاشت تا رسیدن کامل برابر 2300 کالری یا درجه سانتیگراد می باشد و کالری مورد نیاز برای هر مرحله از رشد گندم به شرح زیر می باشد :

1- از مرحله کاشت تا تولید جوانه حدود 150-100 کیلو کالری.

2- از مرحله جوانه زدن تا تولید پنجه حدود 500-400 کیلو کالری

3- از مرحله پنجه زدن تا گل دادن حدود 850-800 کیلوکالری

4- از مرحله گل دادن تا رسیدن حدود 700 کیلو کالری

نکته : گندم های بهاره نسبت به گندم های پاییزه برای رسیدن به هر یک از مراحل فوق به گرمای کمتری نیاز دارند و جمع گرمای مورد نیاز آن ها حدود 1265 تا 1550 کالری می باشد.

سوال : آیا کاشت گندم در مناطق استوایی ممکن است؟

در مناطق استوایی که درجه حرارت خیلی زیادتر از حد تحمل گندم می باشد نمی توان گندم کاشت.

لکن در نقاط مرتفع استوا که بین 900 تا 3900 متر از سطح دریا ارتفاع داشته باشند، به علت کاهش درجه حرارت می توان نسبت به کشت گندم اقدام نمود.

مقاومت گندم نسبت به سرما نسبا زیاد است و نژاد های پاییزه که در مناطق سرد کشت می شوند، می توانند سرمای تا 35- را تحمل نمایند ولی حد متوسط تحمل گرما در برابر سرما حدود 10- تا 17- درجه می باشد.

این گیاه در صورتی می تواند تغییرات درجه حرارت را بخوبی تحمل نماید که دامنه تغییرات حرارت سریع و ناگهانی نباشد.

در صورت کاهش شدید دما صدمه شدیدی به اندام های هوایی وارد خواهد شد.

مقاومت گندم در برابر سرما نسبت به سن گیاه و مراحل مختلف رشد آن تغییر می نماید و در مراحل اولیه رشد حساسیت آن بیشتر می باشد.

چگونه گندم پاییزه را به گندم بهاره تبدیل کنیم؟

گندم های پاییزه نسبت به گندم های بهاره به سرمای بیشتری نیاز دارند.

به طوریکه اگر برای گندم های پاییزه در مدت زمستان سرمای کافی وجود نداشته باشد گندم در بهار، به ساقه نرفته و به حالت علف در می آید و در چنین حالتی دوره زنگی گیاه دو ساله شده و در سال دوم ساقه و سنبله تولید می نماید.

از این خاصیت برای بهاره کردن گندم پاییزه استفاده کرده بدین ترتیب که گندم پاییزه را در حرارت 5- تا 10- درجه به مدت حدود سه هفته قرار داده تا گندم پاییزه به بهاره تبدیل شود.

این حالت بهاره کردن گندم پرنتانیزاسیون Printanisation  و یا ورنالیزاسیون Vernalisation نام دارد.

برای بهاره کردن گندم پاییزه بذرها را خیس می نمایند تا جوانه تولید کند، پس از آن بذرهای جوانه دار را در حرارت 5- تا 10- قرار می دهند و به این ترتیب دوره زندگی نبات کوتاه خواهد شد.

اثر حرارت در مراحل مختلف رشد گندم :

در هر یک از مراحل مختلف رشد، درجه حرارت و تغییرات آن اثر منفی روی رشد گندم دارد که عبارتد از :

مرحله جوانه زدن گندم

بذر گندم در حالتی بخوبی جوانه تولید می نماید که درجه حرارت بیش از 4 درجه سانتیگراد باشد، هر چه درجه حرارت بیش از 4 درجه باشد جوانه زدن زود تر انجام می شود.

ولی هرگاه درجه حرارت در مرحله جوانه زدن خیلی زیاد باشد بذر از بین خواهد رفت.

حداقل درجه حرارت برای تولید جوانه نزدیک صفر و در مورد گندم های نیمه پاییزه حدود 2 درجه بوده.

مناسب ترین و بهترین دما برای این مرحله 8 تا 10 و حداکثر 20 تا 22 درجه سانتیگراد می باشد.

مرحله تشکیل سنبل گندم

در این مرحله وجود دو عامل حرارت و طول روز برای ادامه رشد و تشکیل سنبله ضروری است و مقدار حرارت لازم در واریته های مختلف متفاوت می باشد.

از مرحله تشکیل سنبله تا رسیدن کامل نیز وجود حرارت و طول روز بسیار لازم است، حرارت در ظهور گل و گرده افشانی و تشکیل دانه کاملا موثر می باشد.

از مرحله تشکیل سنبله تا رسیدن دانه درجه حرارت هیچ گاه نباید کمتر از 14 و بیشتر از 24 درجه سانتیگراد باشد (معادل درجه حرارت).

در نواحی قطب به علت کم شدن درجه حرارت مرحله تشکیل سنبله گندم تا رسیدن کامل طولانی تر خواهد شد و هرگاه معدل درجه حرارت کمتر از 14 شود، گندم بخوبی نرسیده و سبز باقی می ماند.
در نواحی استوایی فاصله تشکیل سنبله تا رسیدن با زیاد شدن درجه حرارت نسبت عکس دارد؛ چنانچه معدل درجه حرارت 24 درجه سانتیگراد باشد فاصله تشکیل سنبله تا رسیدن حدود 30 روز خواهد شد و کمتر از این مدت گندم قادر به رسیدن نخواهد بود؛ به طور کلی زیادی درجه حرارت اثر نامناسبی در رشد گندم دارد.

درجه حرارت در پنجه زدن گندم بسیار موثر است. گندم های بهاره در صورتیکه معدل درجه حرارت کمتر شود عمل پنجه زدن ضعیف تر خواهد شد.

گندم های پاییزه در حرارت های کم، قدرت تولید پنجه زیادی خواهند داشت و بخوبی و با سرعت زیاد پنجه تولید می نمایند.

منبع :

خدابنده، ن. غلات. انتشارات دانشگاه تهران. 1391.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.