کشت توت فرنگی (کشت، تغذیه و برداشت)

کشت توت فرنگی در بستر خاک

 کشت توت فرنگی

آماده کردن خاک برای کشت توت فرنگی

توت فرنگی می تواند در رنج وسیعی از اسیدیته خاک ها رشد کند اما مناسبترین اسیدیته بین 6.5 تا 7 می باشد. اگر اسیدیته خاک کمتر از 6 باشد، حداقل شش ماه قبل از کشت باید آهک و یا در صورت کمبود منیزیم در خاک از دولومیت استفاده شود.

آماده کردن خاک برای کشت توت فرنگی باید از 4-5 ماه قبل از کشت شروع شود برای یک کشت پاییزه تهیه زمین مانند دیسک زدن، ضد عفونی کردن خاک و کنترل علف هرز باید در تابستان صورت گیرد توت فرنگی عکس العمل خوبی به میزان مواد آلی خاک نشان می دهد. لذا به دلیل فقر ماده آلی در اکثر خاک ها، استفاده از کود آلی کمپوست شده به میزان 8 تا 12 تن در هکتار،  سپس کشت کود سبز نظیر جو دو سر و سورگوم علفی به مدت یک تا دو ماه نهایتا مخلوط با خاک برای کشت توت فرنگی مناسب و مفید می باشد.

کودهای قبل از کشت توت فرنگی

در کشت توت فرنگی تجزیه خاک چند ماه قبل از کشت میتواند برای تعیین وضعیت غذایی خاک موثر باشد و به تنظیم برنامه کودی کمک کند بعضی از برنامه های کودی معمول قبل از کشت به شرح ذیل می باشد.

برنامه (1)

سوپر فسفات              200-300 کیلوگرم

سولفات پتاسیم          250-300 کیلوگرم

کود دامی                  2000 کیلوگرم

برنامه (2)

کود دامی                 5000کیلوگرم

سوپر فسفات            500-600 کیلوگرم

سولفات پتاسیم         150-200 کیلوگرم

برنامه (3)

کود( NPK)                1000 کیلوگرم

سوپر فسفات             500 کیلوگرم

در کشت توت فرنگی یکی از برنامه های کودی فوق باید قبل از شخم نهایی استفاده و مالچ پلاستیکی سیاه روی خاک کشیده شود در برنامه های کودی بهتر است پتاسیم به شکل سولفات پتاسیم و نیتروژن نیمی به شکل نیترات و نیمی به شکل آمونیوم مصرف شوند. استفاده نادرست از کودها خصوصا سولفات آمونیوم یا کود مرغی کمپوست نشده میتواند باعث آسیب ریشه ها و کاهش رشد توت فرنگی قبل از فرا رسیدن زمستان شود.

کودهای مکمل در بستر کشت توت فرنگی

در کشت توت فرنگی اگر زمین به خوبی با ماده و کودهای قبل از کشت به مقدار کافی استفاده شده باشند نیاز به کودهای مکمل از زمان میوه دهی و برداشت محصول شروع می شود و افزایش بیش از حد کودها قبل از این مرحله باعث افزایش شوری خاک، کاهش جذب آب و بعضی از عناصر غذایی در مراحل پر نیاز گیاه می شود.

کاربرد کود توسط آبیاری قطره ای

در کشت توت فرنگی یک راه موثر برای کاربرد کودهای مکمل، استفاده از کود با غلظت مناسب در سیستم آبیاری قطره ای می باشد. در این روش کودها باید کاملا در آب محلول و کربنات آب پایین باشد در غیر اینصورت کودهای حاوی فسفات سولفات یا کلسیم رسوب و قطره چکان ها مسدود می شوند. زمان مصرف کودهای مکمل محلول در آب بعد از استقرار گیاهان به فاصله 2 تا 4 هفته بسته به نیاز محصول و شرایط فصلی می باشد البته با تجزیه ماهیانه برگ و عصاره خاک میتوان زمان و مقدار مصرف کود را تعیین نمود.

کودهای فوق به تنهایی یا همراه با هم در 2000 لیتر آب مخلوط و برای آبیاری 1000گیاه حداقل در سه نوبت مصرف شوند کودهای محلول حاوی عناصر میکرو نظیر سولفات روی ، کلات آهن اسید بوریک، سولفات منگنز و مولیبدات سدیم بر اساس آزمون خاک و تجزیه برگ در صورت نیاز به صورت مجزا مصرف می شوند. تعدای از تولید کنندگان از محلول های تجاری هیدورپونیک یا کوهای کامل مخصوص برگ پاشی در برنامه کودی استفاده می کنند در صورتیکه این کودها علاوه بر هزینه بالا قابلیت انعطاف کمی در کنترل شرایط رویشی و کیفیت میوه دارند.

کشت توت فرنگی در بستر بدون خاک

کشت توت فرنگی در شرایط بدون خاک نیاز به آبی با کیفیت خوب دارد زیرا آب پایه محلول غذایی می باشد. به خصوص زمانی که گیاهان در سیستم NFT رشد کنند آب مقداری از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه نظیر منیزیم و کلسیم را تامین میکند. به طور کلی اگر در آزمایش آب سطوح بالای عناصر غذایی ماکرو نظیر نیترات، فسفات و پتاسیم، سولفور کلسیم و منیزیم و سطوح پایین عناصر غذایی میکرو موجود باشد باید غلظت باید غلظت آن ها در فرمول غذایی در نظر گرفته شود ولی اگر غلظت عناصر میکرو نظیر مس، روی، بر و منگنز در آب بالا باشد باعث ایجاد سمیت در گیاه توت فرنگی و اگر غلظت آهن بالا باشد باعث ظهور لکه های سیاه و تشکیل زنگ آهن در مخزن و محل خروجی قطره چکان ها می شود.

اهمیت کیفیت آب آبیاری در کشت توت فرنگی

تولید کنندگان توت فرنگی قبل از استفاده از هر سیستم کشت نیاز به تجزیه آب جهت ارزیابی کیفی آب و اصلاح فرمول غذایی دارند به طوریکه از نظر کیفی آب مناسب برای توت فرنگی در سیستم باز و بسته به ترتیب باید دارای سدیم کمتر از 40 و 20 میلی گرم در لیتر باشد و معمولا سطوح طبیعی عناصر غذایی در آن کمتر از نیاز غذایی گیاه توت فرنگی باشد.

عناصر غذایی، شوری و اسیدیته مناسب برای توت فرنگی

تولید میوه با کیفیت بالا در کشت توت فرنگی بدون خاک مستلزم نیازهای غذایی ویژه می باشد. در بسیاری از گیاهان میوه ای مخصوصا توت فرنگی، سطوح بالای پتاسیم در طول میوه دهی مورد نیاز است. کشت توت فرنگی در دمای پایین مستعد بروز کمبود آهن می باشد و زمانی که غلظت آهن برگ ها کمتر از 30 میلی گرم در لیتر شود رنگ برگ ها زرد می شود همچنین عملکرد هر گیاه، تعداد میوه در هر گیاه و چگونگی قرار گرفتن میوه روی گلگاه تحت تاثیر کمبود آهن می باشد و این مشکل در شرایط خنک و دمای زیر 10 درجه سانتی گراد اتفاق می افتد. به منظور تامین آهن مورد نیاز توت فرنگی مصرف 5-1.5 میلی گرم در لیتر کلات آهن در محلول غذایی توصیه می شود. گیاه توت فرنگی همچنین مستعد کمبود کلسیم می باشد و اختلالات مربوط به کلسیم تحت شرایط ویژه ای از رشد بوجود می آید علائم کمبود کلسیم در توت فرنگی با سوختگی حاشیه برگ های جدید شروع می شود کمبود شدید کلسیم در برگ ها باعث زرد شدن و ریزش برگ ها می شود. نسبت پتاسیم به نیتروژن برای کشت بدون خاک گیاهان میوه ای خصوصا توت فرنگی دارای اهیمت میباشد.

مطالعات بسیاری برای تعیین نسبت های مطلوب پتاسیم به نیتروژن روی گیاه توت فرنگی انجام و نسبت پتاسیم به نیتروژن 1.7 به 1 تا 2 به 1 پیشنهاد شده است اگر چه نسبت های 1.2 به 1 و یا 1 به 1 برای رشد سبزینگی گیاهان توت فرنگی تا زمان میوه دهی مناسب می باشد اما از این مرحله به بعد (قرار گرفتن میوه روی گیاه) به علت بار سنگین میوه روی گیاه افزایش تدریجی پتاسیم نیاز می باشد. گیاهان توت فرنگی به نیتروژن آمونیومی در محلول های غذایی عکس العمل نشان می دهند. بررسی ها نشان می دهد که بالاترین عملکرد توت فرنگی در همه آزمایشات به نسبت 75 نیتران به 25 آمونیوم بدست می آید در حالیکه در سطوح بالاتر آمونیوم رشد ریشه را محدود کرد و در نسبت 25 به 75 نیترات به امونیوم باعث پژمردگی و از بین رفتن همه گیاهان بعد از 45 روز شد.

فرمول های محتوی آمونیوم باید با دقت استفاده شوند زیرا عکس العمل گیاه به این شکل نیتروژن بسته به شرایط رشد متفاوت است. استفاده زیاد آمونیوم باعث تولید میوه نرم، نوک سوختگی یا اختلالات کلسیمی می شود. بنابراین استفاده از این فرم فقط در شرایط نور کم و تولید زمستانه توت فرنگی توصیه می شود. میزان شوری مناسب توت فرنگی در شرایط کشت بدون خاک بسته به شرایط محیطی و سیستم رشد متفاوت است. مقادیر توصیه شده شوری در کشت بین 1.6 تا 2.2 میلی زیمنس بر سانتی متر می باشد در صورتیکه در کشت توت فرنگی در بستر های کشت بین 1.4 تا 3 میلی زیمنس است. شوری مناسب در طول دوره برداشت (به منظور کیفیت خوب میوه) در همه سیستم ها 1.6 میلی زیمنس بر سانتی متر می باشد. تحت شرایط نور کم در زمستان برای کیفیت خوب میوه سطوح شوری باید در دامنه بین 2 تا 2.4 میلی زیمنس بر سانتی متر باشد. در صورتی که سطوح پایین تر شوری در شرایط گرم تر و نور بیشتر به دلیل جلوگیری از تنش زیاد روی گیاهان لازم است. مقادیر اسیدیته مناسب در کشت بدون خاک توت فرنگی 5.8 تا 6 می باشد.

بستر مناسب برای رشد نشاء توت فرنگی

قلمه های توت فرنگی باید در یک بستر مناسب ریشه دار شوند. بسیاری از بسترهای بدون خاک مانند پیت، شن، ماسه، سنگ، ورمی کولیت، پرلیت، پلی استرین، قابل استفاده می باشند. برای نشا توت فرنگی سینی های نشا 50 الی 70 حفره پیشنهاد می شود. هر سینی نشاء حدودا 3.7 تا 4 لیتر حجم لازم است. سینی های نشاء را روی صفحات که گراول دارند قرار دهید تا به رشد خود ادامه دهند و قبل از انتقال آن ها به مزرعه آن را جمع اوری نمایید.  در طول این دوره هر روز یکبار آنها را آبیاری کرده و هفته ای یکبار از کودهیا کامل جهت کود دهی آن ها استفاده نمایید. نشاها برای کاشت مکانیکی باید به طو رکامل ریشه دار باشند و در صورت کاشت دستی قبل از رسیدن به این مرحله می توان اقدام به انتقال نمود.

بستر سازی

در کشت توت فرنگی در بسیاری از کشورهای جهان از سیستم کشت بدون خاک مانند مخلوطی از پرلیت و الیاف نارگیل در گلدان هایی از جنس پی وی سی و یا استیروفوم استفاده می شود. بستر با عمق زیاد باعث عملکرد بالا شده و میوه های آن کمتر توسط ذرات گل و لای آلوده می شوند. بسترهای مالچ پلاستیکی یکی دیگر از بسترهای مورد استفاده در کشت توت فرنگی می باشد که ارتفاع آن 25 سانتی متر و عرض آنها در پایین 75-80 سانتیمتر و در بالای بستر 70-75 سانتیمتر می باشد. روی بسترها برآمده بوده که آب از روی آن جریان پیدا کرده و روی آن نمی ماند. استفاده از خاک اره برای تمیز ماندن میوه ها در بین ردیف ها قابل استفاده است. فاصله مرکز بستر ها در کشت توت فرنگی از هم 150 سانتی متر م باشد.

استفاده از مالچ پلاستیکی

بستر مناسب برای کشت توت فرنگی، لایه مالچ پلاستیکی روی سطح خاک میباشد. اگر در زیر لایه پلاستیکی هوا قرار گیرد رشد گیاه در پاییز و زمستان کاهش می یابد. و گرمای حاصل از پلاستیک سیاه در این صورت به زمین انتقال نمی یابد. در حقیقت اگر پلاستکی در تماس با خاک نباشد باعث سرد شدن خاک زیر آن خواهد شد. از پلاستیک های سیاه با ضخامت 1-1.25 میلیمتر به عنوان مالچ پلاستیکی برای تولید توت فرنگی استفاده می شود.در زمین فاصله ردیف ها از هم به مقدار 150 سانتی متر از هم باید باشد. پلاستیک باید روی زمین پهن شده و لبه های باقیمانده ان زیر خاک محکم شود. این عمل باعث می شود تا احتمال نفوذ باد به زیر پلاستیک که آنرا بلند می کند و به آن آسیب می رساند کم شود.

سیستم آبیاری

کشت توت فرنگی در سیستم کشت زیر پلاستیک نیاز به سیستم آبیاری قطره ای برای آبیاری گیاهان تازه کشت شده نیاز دارد. هزینه احداث این سیستم بسته به اینکه از لوله های ارزان قیمت پی وی سی یا از لوله های گران قیمت آلومینیومی استفاده شود متفاوت می باشد. این هزینه ها شامل هزینه پمپ و آب بها نمی شود. قبل از احداث سیستم آبیاری چند فاکتور می باشد که باید آن ها را در نظر گرفت.

منبع آب : آب ممکن است از طریق چاه، استخر، دریاچه یا آب شهری تامین شود.

توان پمپ : یک پمپ با قدرت حدود 90 گالن در هر دقیقه یا دو اینچ در ساعت توصیه می شود.

نوع نازل: نازل های کم فشار ترجیح داده می شوند.

آبیاری قطره ای : بسترهای تهیه شده که 20 تا 25 سانتیمتر ارتفاع دارند به خاطر اینکه حرکت کاپیلاری آب کم است نیاز به سیستم آبیاری قطره ای دارند. آبیاری قطره ای راندمان مصرف آب و کود بسیار بالایی دارد. آب چاه های عمیق تقریبا تمیز بوده و نیاز به یک فیلتر برای جداکردن ذرات معلق در آن می باشد. بنابراین مقدار ذرات معلق و دیگر آلاینده ها باید قبل از استفاده از آب در سیستم آبیاری به وسیله ی آزمون کیفیت آب تعیین شود. استفاده از هر نوع آب سطحی مانند آب جوی ها، استخر و رودخانه ها دارای باکتری و جلبک و شن بوده بنابراین نیاز به فیلترهای مخصوص می باشد.

برای توت فرنگی فاصله بین قطره چکان ها باید 30 سانتی متر برای خاکهای لومی شنی و رسی توصیه گردد. بعد از اینکه سیستم آبیاری راه اندازی شد در صورت نیاز کود را با این سیستم می توان به گیاه داد.

ارقام توت فرنگی

ارقام روز خنثی

سلوا : عملکرد آن بالا بوده و میوه های آن بزرگ و سفت می باشد. قسمت وسط میوه رنگ پریده بوده اما پوست آن قرمز درخشان براق است. این رقم دارای امکان انبار داری و حمل و نقل بوده و گلدهی آن مداوم است.

سی اسکب: میوه آن بزرگ سفت و زیاد می باشد. رنگ و طعم میوه آن در قسمت میانی بهتر از رقم سلوا است. رنگ میوه قرمز درخشان براق است.

تریبوت : عملکرد بوته آن زیاد و میوه ها متوسط می باشد. میوه به رنگ قرمز تیره بوده و سفت می باشد. میوه ها به شکل قلب بودهو براق و جذاب می باشند. این رقم تا حدودی به سفیدک پودری مقاوم می باشد.

تری استار: عملکرد آن متوسط و میوه آن کشیده، براق با اندازه متوسط و به رنگ قرمز تیره است.

ارقام یک فصل

در حال حاضر امکان پرورش 2-3 رقم توت فرنگی در این نوع سیستم کشت جهت افزایش دوره برداشت به میزان 6 هفته وجود دارد. در بهارهای خنک این دوره تا هشت هفته هم نیز به طول می انجامد. در سالهیا گرمتر به حدود 4هفته کاهش می یابد.

رقم سوییت چارلی و چاندلر : این دو رقم به مناطق گرم و جنوبی سازگار هستند. رقم سوییت چارلی رقمی زودرس بوده اما باردهی آن کمتر است. چاندلر نیز برای مناطق کوهستانی مناسب است.

کاماروزا: یک واریته میان رس بوده و برای مناطق دارای زمستان های معتدل مناسب میباشد. این رقم نسبت به چاندلر طعم بهتری دارد و جهت حمل و نقل دارای استحکام بیشتری است. رقم کاماروزا به طور وسیعی در دنیا مورد کشت قرار می گیرد و از طریق برنامه اصلاحی دانشگاه کالیفرنیا معرفی گردید.

بررسی وضعیت خاک قبل از کشت توت فرنگی

تجزیه و تحلیل خاک را چند ماه قبل از کشت جهت تعیین مقدار آهک و کود پتاسه که باید به زمین داده شود تعیین گردد. اگر تجزیه و تحلیل خاک قبل از آماده سازی بسترها انجام نشده است به طریق زیر عمل میکنیم.

کود نیترات آمونیوم برای ازت قبل از کشت توصیه می شود. پخش 43.75 کیلوگرم کود نیتران آمونیوم در 1000 متر مربع دارای 6.750 کیلوگرم ازت خالص می باشد. به طور کلی مقدار 27 کیلوگرم فسفر خالص حتی اگر میزان فسفر خاک بالا هم باشد باید به آن اضافه گردد. در خاکهایی که میزان فسفر در آن بالا باشد (مانند زمین های کشاورزی که در آن کود مرغی زیادی استفاده می شود)استفاده از کود فسفره صورت نمیگیرد. کاربرد 54 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل قبل از آماده سازی بستر، 27 کیلوگرم فسفر خالص را تامین می نماید. علاوه بر این آنالیز خاک نیاز به کود پتاسه را تعیین میکند. سولفات پتاسیم کود مناسبی برای تامین پتاس برای کشت  توت فرنگی بوده و نیز دارای مقداری کود گوگرد می باشد. مقدار مصرف سولفات پتاسیم 54 کیلوگرم در هر 1000 متر مربع برای تامین پتاس مورد نیاز است.

کشت توت فرنگی در تونل

کشت توت فرنگی در تونل را میتوان با استفاده از رقمی مانند چندلر آغاز کرد. چندلر رقمی پر محصول و مخصوص کشت زیر پلاستیک بوده و نیز یک رقم مناسب جهت کشت در مزرعه در مناطق گرمسیری می باشد. چندلر یک رقم نسبتا حساس به آنتراکنوز بوده که این بیمایر بوسیه ریزش باران تشدید می گردد. استفاده از نشاهای ریشه دار پر هزینه تر از رانرهای در حال خواب بوده اما گیاهان با کیفیت مناسب و با سیستم ریشه قوی که زودتر مستقر می شوند از نشا ریشه دار به دست می اید. انتهای رانرهای در حال خواب از بسیاری از قلمستان ها قابل خریداری بوده که درسینی های کشت 50 خانه ای باید ریشه دار گردند. این قلمه ها باید در اوایل شهریور ریشه دار باشند چرا که تقریبا 4 هفته طول خواهد کشید تا سیستم ریشه تکامل یابد. جهت افزایش رشد ریشه انتهیا رانرها را به پور ریشه زایی آغشته می نمایند. سعی کنید به محض رسیدن رانرها اقدام به ریشه دار کردن آنها نمایید.

بعد از کشت رانرها در سینی های نشا گیاهان در گلخانه در زیر سیستم مه پاش قرار داده می شوند. بعضی از پرورش دهندگان رانرهای توت فرنگی را در سینی های کشت در معرض نور غیر مستقیم آفتاب قرار داده دو بار در هفته آبیاری می نمایند.

عمق کشت

نشا را طوری در خاک قرار دهید که قسمت بالای توپ ریشه هم سطح خاک باشد. نقطه رشد نشا را عمق کشت نکنید. در صورت کاشت به شکل دستی حتما بررسی کنید نقطه رشد نشا در زیر خاک مدفون نشده باشد.

تراکم کاشت

هر گیاه با فاصله 30 سانتی متر روی ردیف با تراکم 40*30 سانتی متر کشت شود. گیاهان هر ردیف نشبت به ردیف مقابل با مقداری انحراف کاشته می شوند تا کشت به صورت متناوب صورت پذیرد.

آبیاری

در اوایل پاییز بعد از انتقال نشا آبیاری تقریبا 3 تا 4 ساعت در هفته انجام می شود. هنگامیکه هوا سردتر می شود و گیاه تعرق کمتری را انجام می دهد مقدار آبیاری می تواند کمتر شود. هنگامی که توت فرنگی در ماه های زمستان در حال خواب می باشد هیچگونه آبیاری مورد نیاز نمی باشد. توت فرنگی باید در مناطق سردسیر از شهریور تا مهر در تونل ها کشت گردد. کشت دیرهنگام باعث می شود که تعداد ساقه های هر بوته کاشه یافته مقاومت به سرما کاهش یافته و ممکن است در بهار سال آینده گیاه تعداد زیادی رانر تولید کند.

پوشش روی ردیف ها

هنگامیکه توت فرنگی در پاییز رشد می کند، طوقه رشد کرده و 4-5 ساقه به ازای هر گیاه تولید می شود. هر ساقه حدود 10 گل تولید می کند. میزان رشد بوته ها اهیمت زیادی دارد زیرا نباید شاخه های زیادی از طوقه بوجود آید چرا که باعث کوچک شدن اندازه میوه ها می شود. همه رانرها و گلهایی که در پاییز به وجود می آیند باید قطع شوند. این امر باعث می شود تا انرژی گیاه صرف تولید ساقه شود. برای گرم نگه داشتن میتوان از پوشش روی ردیف ها استفاده کرد. عدم استفاده از پوشش باعث یخ زدن ساقه می شود. از پوشش نیز میتوان برای جلوگیری از یخ زدگی و سرما زدگی شکوفه ها نیز استفاده کرد. اگر درجه حرارت  فصل زمستان متوسط یا زیر آن باشد یک پوشش با وزن متوسط بر روی گیاهان تا زمانی که برگ های جوان از طوقه جوانه بزنند قرار می دهند. برداشتن پوشش از روی گیاهانی که شروع به رشد برگی کرده اند باعث کند شدن رشد آن ها شده و دیرتر به گل می روند. توجه داشته باشید که اگر در فصل زمستان تونل ها بیش از حد گرم شوند بوته ها زود به گل رفته و محصول کم خواهد شد.

تغذیه

استفاده از کودهای 10-10-10 و 20-20-20 قبل از کشت توت فرنگی توصیه می شود. همچنین میتوان از کودهای 20-20-20 به صورت آبیاری نیز استفاده نمود. برای کشت توت فرنگی نباید از نیتروژن بیش از حد استفاده نمود چراکه باعث تولید بیش از حد ساقه شده و باردهی کم می شود.

برداشت

اکثر توت فرنگی ها 28 روز بعد از گلدهی برداشت می شوند. متوسط درصد قند در میوه ها میبایست 12 باشد. متوسط میزان میوه قابل فروش روی هر بوته 600 گرم میباشد.

منابع

راهنمای جامع مصور کشت گلخانه ای توت فرنگی و . . .، مهندس ساسان جعفرنیا، 1395، انتشارات سخن گستر.

رهنمای تغذیه کودی و کشت هیدروپونیک توت فرنگی، حمید ملا حسینی، 1395، انتشارات تحقیقات و آموزش کشاورزی.