خنک کردن گلخانه
در تابستان بطور معمول دمای داخل گلخانه همیشه 11 درجه از هوای آزاد، گرمتر است. اثرات زیانبار دمای بالا بروی گیاهان شامل: عدم استحکام ساقه، کوچکی گل، تاخیر در گلدهی و مرگ جوانه است. خنک کردن به منظور جلوگیری از نفوذ تابش های زیاد آفتاب در تابستان صورت می گیرد.
روش های مختلف خنک کردن
سایه دادن
استفاده از پارچه که بروی سطح خارجی گلخانه قرار داده میشود. هر چند روشنایی گلخانه را کاهش می دهد اما تا حدودی سبب کاهش دمای داخل گلخانه میشود.
انواع پارچه های مورد استفاده
پارچه ساران (Saran Cloth)
ساران نام تجاری یک نوع تور پلاستیکی است که از نظر ترکیب شیمیایی، پلی پروپیلن است که روی سطح خارجی گلخانه قرار می گیرد. این پارچه ها سبک بوده و به سهولت نصب می شوند. پارچه ساران در رنگ های سیاه و سبز موجود می باشند. نوع سبز آن مناسبتر است اما نوع سیاه، حرارت بیشتری را جذب می کند. گاهی پرده های سایه دهنده در داخل گلخانه نصب می شوند و بصورت اتوماتیک کنترل میشوند. حتی این پرده ها در شب باعث جلوگیری از اتلاف گرما میشوند. در بیشتر گلخانه ها، وجود تیرک ها و لوله های گرم کننده و چراغ ها، نصب پرده را مشکل می کنند. جنس پرده از کتان کلفت یا بدون سلولز است که 35 تا 80 درصد سایه ایجاد می کند.
رنگ آمیزی
برای رنگ آمیزی پوشش گلخانه در خنک کردن گلخانه ، از رنگ های پلاستیکی به نسبت یک قسمت رنگ با پنج قسمت آب و یا رنگ نیمه پلاستیکی به نسبت یک به یک استفاده می شود. همچنین افزودن مل به محلول رنگ، باعث ایجاد پوشش بیشتر میشود.
سایه دادن با آب آهک
در خنک کردن گلخانه برای بهتر چسبیدن آب آهک روی سقف گلخانه های پلاستیکی مانند فیبر شیشه و پلی اتیلن، باید به محلول آب آهک یک قاشق روغن کتان اضافه گردد. جوهر نمک اثر این محلول را به سهولت برطرف می نماید ولی برای اسکلت های فلزی و آلومینیومی زیان آور اسشت.
سایه دادن با مخلوط آب و خاک
که مشابه آب آهک است و عیب این روش اجتمال شکستگی در اثر سنگینی حاصل از رسوب است.
سایه دادن با آب
در این روش از خنک کردن گلخانه ، آب توسط یک پمپ به قسمت بالای گلخانه فرستاده شده و از سوراخهای لوله خارج و روی سطح خارجی گلخانه ریخته می شود. این روش فقط در گلخانه های شیشه ای که کاملا مسدود شده قابل استفاده است و در گلخانه های پلاستیکی مورد استفاده قرار نمی گیرد. افزودن رنگ سبز به آب باعث می شود گرمای اشعه مادون قرمز خورشید گرفته شده و از ورود آن به گلخانه جلوگیری شود. آب مصرف شده به داخل ناودان ریخته می شود و مجددا مورد استفاده قرار می گیرد. اگر آب جاری شده از گلخانه خیلی گرم شود قبل از استفاده مجدد، باید سرد شود.
روش تبخیری پوشال و پنکه
با روش پوشال و پنکه در روزهای گرم تابستان می توان تا 20 و 30 درجه سانتیگراد دمای گلخانه را کاهش داد. این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین بهترین روش است. در این روش، در یک طرف گلخانه پوشال و در طرف مقابل پوشال، پنکه ها قرار داده می شود. هوای بیرون در اثر عبور از لایه های فیبری مرطوب خنک شده، گرمای داخل گلخانه را گرفته و از طریق پنکه خارج می شود. به این وسیله جایگزین هوای گرم گلخانه می گردد.
مکانیسم عمل تبخیر با پوشال و پنکه
در خنک کردن گلخانه مکانیسم عمل این است که آب موجود در پوشال با جذب گرمای پوشال، قاب فلزی و هوایی که از بین آن عبور می کند، تبخیر میشود. سپس هوای گرم بیرون با از دست دادن گرما خنک شده و وارد گلخانه می گردد. اثر خنک کنندگی به علت اختلاف رطوبت نسبی در هوایی که از پوشال می گذرد و رطوبت نسبی پوشال برابر 100 درصد است. هرچه این اختلاف بیشتر باشد اثر خنک کنندگی بیشتر است. به عبارت دیگر این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین تر کارایی بیشتری دارد. این روش در مناطقی با رطوبت نسبی کمتر از 60 درصد کارایی مطلوبی دارد. این روش از چند بخش تشکیل شده است:
پنکه خارج کننده هوا (Exhaust Fan)
این پنکه در یک سمت دیوار انتهایی یا جانبی نصب شده که هوا را از پوشال به داخل گلخانه می کشد. پنکه هوای گلخانه را خارج کرده و خلای نسبی در گلخانه بوجود می آورد. از این طریق هوا از بین پوشال عبور کرده، خنک شده و وارد گلخانه می شود. هوای خنک وارد گلخانه شده و در اثر جذب گرمای گیاهان و محیط گلخانه گرم شده و توسط پنکه خارج می گردد. در صورت امکان باید جریان هوا از پوشال به سمت پنکه در طول گلخانه باشد یعنی پنکه و پوشال در دیواره عرضی گلخانه نصب شوند. پنکه باید در خلاف جهت باد غالب منطقه باشد و به ترموستات وصل شود. این چنین در صورت رسیدن دمای گلخانه به حد مشخصی شروع به کار کند.
پوشال مرطوب (Wet Pad)
پوشال مرطوب در یکی از دیوارهای انتهایی یا جانبی گلخانه در مقابل پنکه بصورت ایستاده قرار می گیرد و آب از میان آن عبور داده میشود. فاصله پوشال از پنکه نباید بیش از 77 متر باشد. بهترین فاصله 51 متر و محدود مطلوب 30 تا 60 متر است. هرچه این فاصله افزایش یابد کارایی روش کاهش می یابد. قبلا جنس پوشال از تراشه چوب نجاری بود ولی امروزه از مواد سلولزی دارای شیار عرضی استفاده می کنند.
اخیرا در مناطقی مانند شهرستان ملایر از سفال به جای پوشال استفاده می کنند. به گفته برخی گلخانه داران، روش رضایتبخش و کم هزینه ای است. آغشته کردن سلولز و پوشال با نمک های ضدزنگ و محلول های اشباع سخت کننده و عوامل مرطوب کننده باعث افزایش استحکام،دوام و خاصیت رطوبت پذیری پوشال می شود. استفاده از حشره کش های غیرفرار در آب جهت کنترل حشراتی مانند تریپس که وارد پوشال می شوند بسیار موثرست. در اثر استفاده پی در پی از املاح معدنی، آبی که وارد لایه های فیبری می شود، سوراخ های پوشال را مسدود میشود. همچنین مانع خروج هوا از خلل و فرج پوشال می گردد.
گردآوری : کارشناسان فنی گیاه پزشکی کشاورزنت.
