تغذیه فلفل در گلخانه
همه گیاهان برای رشد و نمو خود علاوه بر کربن و اکسیژن و هیدروژن، به 13 عنصر معدنی نیاز دارند تا چرخه زندگی خود را کامل نمایند. این عناصر به دو گروه عناصر پرمصرف شامل نیتروژن و فسفر و پتاسیم و کلسیم و منیزیم و گوگرد و عناصر کم مصرف شامل آهن و روی و مس و منگنز و بر و کلر و مولیبدن تقسیم می شوند.
-
مراحل گوناگون مصرف کود در تغذیه فلفل در گلخانه:
نیاز کودی فلفل شیرین براساس آزمون خاک و دوره رشد گیاه به طور خلاصه در سه مرحله به شرح زیر تامین می شود:
-
قبل از کشت:
در این مرحله به منظور جبران عناصر غذایی از دست رفته، براساس آزمون خاک کودهای پایه قبل از کشت مصرف می شوند به طوری که نیمی از کودهای توصیه شده همراه با شخم عمیق و مابقی با دیسک یا شخم سبک، به خاک اضافه می شوند.
-
بعد از انتقال نشا:
در این مرحله به منظور استقرار گیاه همزمان با آبیاری نشا، با توجه به آزمون خاک از کودهای محلول در خاک خصوصا کودهای فسفره ترکیبی با سایر کودهای ماکرو استفاده می شود.
-
زمان گلدهی:
بیشترین نیاز در تغذیه فلفل در گلخانه در زمان گلدهی ، نیتروژن می باشد و استفاده زیاد از این عنصر، قبل از دوره گلدهی ، باعث تاخیر در رسیدن و کاهش گلدهی و عملکرد گیاه می شود. پروتئین اصلی گیاهان در دوره رویشی از طریق دو منبع نیتروژن شامل نیتروژن حاصل از تجزیه مواد آلی و افزایش سالیانه کودهای پایه نیتروژن دار تامین می شود. در زمان گلدهی، به علت افزایش نیاز گیاه به نیتروژن از طریق مصرف سرک این نیاز در پای بوته تامین می شود.
-
روش مصرف کود در فلفل شیرین برای تولید محصول سالم در کشت خاکی
-
مصرف به روش کود آبیاری:
در این روش در صورتی که از آبیاری تیپ استفاده می شود عمل کوددهی را می توان در مراحل خاص، با حل کردن مقدار کود مورد نیاز از طریق تانک کود انجام داد. نکاتی که باید در این روش به آن توجه شود این که اضافه کردن کود به سیستم در مراحل پایانی آبیاری صورت گیرد تا شست و شوی نیتروژن به حداقل برسد.
در آبیاری سطحی از طریق حل کردن کود در آب و قرار دادن آن در مسیر آب ورودی به نوارها عمل کوددهی صورت می گیرد. بدیهی است در هر دو روش لازم است دبی خروجی کود از منبع به گونه ای تنظیم شود که یکنواختی توزیع کود در سطح و عمق حداکثر باشد. از محاسن این روش امکان مصرف با تقسیط بیشتر و در نتیجه افزایش کارایی کود می باشد.
-
مصرف عناصر غذایی به روش برگ پاشی در تغذیه فلفل در گلخانه:
برگ پاشی مواد غذایی روش دیگری از مصرف کود در تغذیه فلفل در گلخانه می باشد اگرچه در مورد عناصر پرمصرف، محلول پاشی کفایت نیاز گیاه را نمی کند و مصرف به روش های دیگر از ضروریات است، با این حال اوره تنها کود نیتروژنی است که از آن می توان به سهولت به صورت برگ پاشی استفاده نمود. گرچه از میان کودهای نیتروژنی معمولی، محلول اوره پایین ترین فشار اسمزی را ایجاد می کند.
نکته 1 :
با این وجود تنها مقدار کمی از آن را می توان به روش برگ پاشی استفاده کرد محلول های غلیظ اوره و یا اوره با درصد بالا به دلیل وجود بیورت در اوره باعث سوختگی در برگ ها می شود. همان گونه که در بالا بدان اشاره شد برگ پاشی نیتروژن فقط بخشی از نیاز گیاه را به این عنصر تامین می کند. اما مصرف آن در شرایط بروز کمبود و عدم امکان جبران آن توسط سایر روش ها در کوتاه مدت، خالی از اهمیت نیست. برای تامین عناصر کم مصرف نیز می توان از روش برگ پاشی استفاده نمود. منابع سولفاته عناصر آهن و منگنز و روی و مس ، مناسب ترین و اقتصادی ترین منابع کودی برای برگ پاشی می باشند. البته استفاده از آمینوکلات عناصر کم مصرف نیز امروزه رو به گسترش است.
نکته 2 :
در این روش، سرعت انتقال عناصر غذایی از سطوح برگ ها به اندام های گوناگون گیاهی زیاد است. در هر صورت بیشترین زمان تاثیر برگ پاشی هنگامی است که برگ ها حداکثر رشد را داشته باشد و هوا خنک باشد که معمولا نزدیک غروب ایجاد می شود و گیاه تحت تنش رطوبتی نباشد. چنانچه مقدار مکفی و مناسب از عناصر کم مصرف در خاک مصرف شده باشد اصولا نیازی به برگ پاشی این عناصر نخواهد بود. اما با این وجود، در صورت بروز علایم کمبود این عناصر، با روش برگ پاشی می توان علایم کمبود را برطرف نمود.
-
جذب عناصر غذایی در فلفل شیرین:
محصولات سبزی و صیفی از جمله فلفل شیرین برای عملکرد مناسب، به مقادیر کافی و در دسترس عناصر غذایی نیاز دارند. حفظ غلظت مناسب عناصر غذایی در محیط رشد ریشه در زمان مناسب از عوامل موفقیت در تولید می باشد.
کمترین مقدار جذب مربوط به فسفر است که حداکثر در 60 روز پس از کشت به میزان یک کیلوگرم در هکتار در روز می رسد. این در حالیست که حداکثر میزان جذب روزانه نیتروژن در 80 روز پس از کشت به میزان سه کیلوگرم در روز می رسد و در مورد پتاسیم در 100 روز پس از کشت، به میزان حدود هفت کیلوگرم در روز بالغ می شود. حداکثر جذب عناصر غذایی در 60 تا 70 روز اول کشت روی می دهد. بنابراین تامین غلظت مناسبی از پتاسیم در طول دوره رشد برای تولید موفقیت آمیز فلفل، ضروری است.
-
حد کفایت عناصر غذایی در فلفل شیرین:
حدود کفایت و کمبود و بیشبود عناصر غذایی پرمصرف در برگ فلفل شیرین در جدول چهار و حدود کفایت و کمبود و بیشبود عناصر غذایی کم مصرف در برگ فلفل شیرین در جدول پنج درج شده است. همانگونه که از اطلاعات جدول چهار مشخص است نیتروژن و پتاسیم بیشترین غلظت را در برگ فلفل شیرین به خود اختصاص داده اند. کمترین غلظت را بین عناصر غذایی پرمصرف را ، فسفر به خود اختصاص داده است.
-
برداشت عناصر غذایی توسط فلفل شیرین:
مقدار برداشت عناصر غذایی توسط فلفل شیرین، به میزان عملکرد آن بستگی دارد. جدول شش برداشت عناصر غذایی فلفل شیرین را در عملکرد های گوناگون نشان می دهد. بدیهی است که هرچه میزان عملکرد محصول بیشتر باشد، بالطبع برداشت عناصر غذایی نیز بیشتر می گردد.
همانگونه که نتایج نشان می دهد برای تولید 100 تن فلفل شیرین که عملکردی منطقی و قابل قبول است، برداشت نیتروژن، فسفر و پتاسیم به ترتیب 384 و 101 و 585 کیلوگرم در هکتار می باشد. نکته قابل توجه اینکه میزان برداشت پتاسیم در فلفل شیرین بیشتر از برداشت نیتروژن است که می بایست در برنامه های کودی به آن توجه بیشتر داشت.
علائم کمبود عناصر مختلف در تغذیه فلفل در گلخانه
-
علایم کمبود عناصر غذایی در تغذیه فلفل در گلخانه:
-
نیتروژن:
نیتروژن از جمله ضروری ترین عناصر غذایی و همچنین اجزای اولیه تشکیل دهنده ترکیبات آلی می باشد. این عنصر در رشد سبزینه ای و نهایتا در عملکرد و کیفیت محصول دخیل می باشد. نیتروژن عمدتا یعنی در حدود 75 درصد به شکل نیترات توسط گیاهان زراعی جذب می شود. با توجه به پایین بودن مقدار نیتروژن و ماده آلی در اغلب خاکهای ایران، مصرف کودهای نیتروژنه در کشت سبزیجات توصیه می گردد. در کمبود نیتروژن، رشد کند و یا متوقف می شود.
به آرامی برگهای مسن گیاه زردرنگ می شود و به خشکی می گراید. گیاهان دچار کمبود نیتروژن گل های کمی دارند و تشکیل میوه نیز بسیار ضعیف است. قطر گوشت میوه کم و محفظه تخمدان کوچک است. در کمبودهای شدید، میوه تشکیل نمی شود و اگر هم تشکیل شود بدشکل خواهد شد.
-
مدیریت مصرف نیتروژن:
شوربختانه تاکنون روش منطقی و قابل قبول و اقتصادی که قابلیت جذب نیتروژن در درازمدت را مشخص کند معرفی نشده است. روش های موجود مصرف نیتروژن شامل مصرف سنتی و مصرف نیتروژن براساس میزان نیترات پای بوته ، مصرف براساس محتوای کربن آلی خاک و مصرف نیتروژن براساس میزان نیترات شیره آوندی و استفاده از تکنیک کلروفیل سنجی می باشند. نیتروژن مورد نیاز به عملکرد محصول موردنظر و مصرف نیتروژن در کشت قبل وابسته است.
نتایج مطالعات نشان داده است که مهم ترین فرم های قابل جذب نیتروژن برای سبزی ها دو فرم آمونیوم و نیترات است. البته تحت شرایط خاص مانند اقلیم سرد، مصرف کود نیتراته ترجیح داده می شود. در حال حاضر مناسبترین توصیه کود برای نیتروژن، بر پایه نیترات خاک استوار است.
-
فسفر:
گیاهان دچار کمبود فسفر دچار توقف رشد می شوند. برگ ها سخت و شکننده خواهد شد. تشکیل گل میوه محدود خواهد شد و معدود گل های تشکیل شده نیز بسیار کند به میوه تبدیل می شوند. در کمبود فسفر، از هر پنج گل ، تنها یکی به میوه تبدیل خواهد شد. قطر گوشت میوه نیز بسیار کم خواهد بود. تعداد دانه در میوه تشکیل شده بسیار کم است. رشد ریشه نیز بسیار محدود می شود.
-
مدیریت مصرف فسفر:
مصرف فسفر در کشت های مزرعه ای فلفل در خاک هایی که بیش از 20 میلیگرم در کیلوگرم فسفر قابل جذب دارد ، پاسخ گیاه را معمولا به همراه ندارد. نتایج پژوهش ها نشان می دهد برای آنکه فسفر قابل جذب خاک یک کیلوگرم در هکتار افزایش یابد، می بایست پنج تا ده کیلوگرم فسفر در فرم P2O5 به خاک های شنی لومی و لومی شنی اضافه شود.
در حالی که در خاک های لومی و لومی رسی، دوازده تا هجده کیلوگرم فسفر، در فرم یادشده به ازای هر هکتار، می بایست به خاک اضافه شود تا میزان قابل جذب فسفر خاک یک کیلوگرم در هکتار افزایش یابد. زمانی که کودهای فسفره محلول در آب به خاک اضافه می شوند، بلافاصله با خاک واکنش می دهند و به شکل نامحلول تبدیل می شوند.
تنها جزء کوچکی از محلول کود، به صورت محلول باقی می مانند. بنابراین تنها راه این است که کودهای فسفره را به صورت نواری مصرف کنیم. مصرف کود سوپرفسفات که ضریب شوری پایینی دارد ممکن است جوانه زنی بذر را با تاخیر مواجه می کند زیرا این کود جاذب رطوبت است. بنابراین جایگذاری صحیح این کود در اقالیم خشک از اهمیت زیادی برخوردار است. کود فسفات آمونیوم تاثیر سوء زیادی بر جوانه زنی دارد و می بایست دور از بذر و یا نشا قرار داده شود. البته زمانی که رطوبت خاک به اندازه کافی باشد احتمال ضرر و زیان ناشی از مصرف کود در جوانه زنی کاهش می یابد.
-
پتاسیم:
در مراحل ابتدایی کمبود پتاسیم در تغذیه فلفل در گلخانه، نقاط زردرنگ بین رگبرگ های برگ های مسن مشاهده می شود. سپس این نقاط روشن تر و حاشیه برگ ها به شدت زرد و کمرنگ می شود. این علایم ممکن است در برگ های راس گیاه نیز دیده می شود. در کمبود پتاسیم، تشکیل میوه کم می شود و اندازه میوه کوچکتر از اندازه طبیعی است.
مصرف پتاسیم و نکات مهم
مصرف زیاد پتاسیم در تغذیه فلفل در گلخانه، به کمبود کلسیم و منیزیم و آهن و منگنز و روی منجر می شود. ظرفیت نگهداری پتاسیم در خاک و میزان قابلیت جذب آن به نوع خاک و مقدار رس خاک بستگی دارد. بسته به بافت خاک، برای افزایش یک کیلوگرم در هکتار پتاسیم خاک، دو تا شش کیلوگرم در هکتار پتاسیم در فرم اکسیدپتاسیم موردنیاز است. خاک هایی که رس غالب آن از نوع ورمی کولایت است پتاسیم را به شدت تثبیت می کند و پتاسیم تثبیت شده به راحتی قابل جذب برای گیاه نیست. چنین خاک هایی برای آنکه پتاسیم را به راحتی در اختیار گیاه قرار دهند نیاز به مقدار بالاتری پتاسیم دارند.
مصرف پتاسیم در تغذیه فلفل در گلخانه در پاییز در خاک های رسی برای آن که ظرفیت تثبیت چنین خاک هایی را پر کند توصیه می شود. نشاهای تازه استقرار یافته سبزی ها به مقدار کمتری پتاسیم در مقایسه با فسفر نیاز دارند. زمانی که گیاه به مرحله رشد سریع رسید در آن زمان نیاز به پتاسیم به شدت افزایش می یابد. در سبزی هایی که قسمت اعظم اندام های آن برداشت می شود نیاز پتاسیم شدیدتر می شود و می بایست مقدار پتاسیم بیشتری مصرف کرد. مصرف پتاسیم موجب ساخته شدن اسیدهای آمینه شده و از انباشت نیترات در بافت های سبز جلوگیری می کند.
-
کودهای پتاسه:
کلرور پتاسیم عمومی ترین منبع کود پتاسیمی می باشد و سمیت کمتری در واحد وزن نسبت به کودهای نیتروژنی دارد. کلرورپتاسیم که 60 درصد پتاسیم از طریق اکسیدپتاسیم دارد رایج ترین و ارزان ترین کود پتاسه در دنیا است. این کود برای اکثر سبزی ها ، کود موثری است. سولفات پتاسیم و سولفات پتاسیم منیزیم و نیترات پتاسیم منابع دیگر پتاسیم هستند که برای شرایط خاص توصیه می شوند. نیترات پتاسیم یکی از منابع سالم پتاسیم می شوند. در خاک هایی با بافت درشت و لومی شنی، قسمتی از کود پتاسیم مورد نیاز باید قبل از کشت به صورت پخش در سطح مصرف شوند.
-
منابع:
- بازرگان، ک. 1390. بررسی میزان باقیمانده نیترات در سیب زمینی مناطق عمده تولید کشور و میدان مرکزی میوه و تره بار تهران. گزارش نهایی موسسه تحقیقات خاک و آب. کرج. ایران.
- رازقی فرد، م. 1372. انباشت نیترات در سبزی ها و رابطه آن با کیفیت آن. مجله کشاورزی و دام. شماره 11 . صفحات 28-29 .
- ملکوتی، م. ج. 1375. کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران. انتشارات سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی. تهران. ایران.