کود پتاس و انواع کود پتاسیم

کود پتاس و انواع کود پتاسیم

تعریف کود

به هر نوع ماده معدنی یا آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی باشد و باعث بالا بردن حاصل خیزی خاک و همچنین با تیمار گیاهی باعث افزایش عملکرد کیفی و کم محصول شود کود اطلاق میشود.

تحقیقات مختلف طی سالیان متمادی 16 عنصر را واجد سه شرط فوق الذکر دانسته اند. از بین این عناصر سه عنصر اکسیژن (o )، هیدروژن (H) و کربن (C) از طریق آب (جذب از ریشه ها) و هوا (جذب از طریق برگ و بخش هوایی گیاه) در اختیار گیاه قرار می گیرند و گیاه به راحتی این عناصر را از محیط پیرامونش جذب می نماید. این سه عنصر تحت عنوان عناصر غذایی پایه (Basic elements) طبقه بندی می شوند. به همین دلیل در اکثر منابع تغذیه گیاهی فقط سیزده عنصری که معدنی بوده و از طریق محلول خاک عمدتا به صورت یونی جذب می شوند، مورد بررسی قرار گرفته اند.

کود ها به چند دسته تقسیم میشوند که عبارتند از :

شیمیایی – آلی یا ارگانیک – بیولوژیک یا زیست کود های شیمیاییکه برخی از آنها دارای عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز دارای عناصر عناصر کم مصرف گیاه ( میکرو المنت ) می باشد.

به کود هایی که مجموع عناصر فوق را با هم و به نسبت متناسب دارا باشد اصطلاحا کود کامل اطلاق میشود. گیاهان مختلف برحسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایش برگ و خاک به کود های فوق نیازمند خواهند بود.

ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوتها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیایی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد.

 انواع کود پتاس موجود در سبد فروشگاه کشاورزنت

• سولفات پتاسیم سیفو ایتالیا (برای خرید کلیک کنید)

• 

• مونو پتاسیم فسفات فرمولایف (برای خرید کلیک کنید)

عناصر غذایی معدنی به سه دسته تقسیم می شوند :

1) Primary macroelements یا عناصر پرمصرف اولیه : شامل ازت (N)، کلسیم (Ca) و پتاسیم (K)

2) Secondary macroelements یا عناصر غذایی پرمصرف ثانویه : شامل منیزیم (Mg)، فسفر (P) و گوگرد (S).

3) Microelements یا عناصر غذایی کم مصرف : شامل آهن (Fe)، منگنز (Mn)، روی (Zn)، مس (Cu)، بر (B)، کلر (Cl)، و مولیبدن (Mo).

البته اخیرا دسته چهارمی هم به طبقه بندی فوق اضافه شده است تحت عنوان : 4) عناصر غذایی کم مصرف مفید یا Beneficial elements که شامل کبالت (Co) و سیلیس (Si ) هستند.

تقسیم بندی قدیمی عناصر غذایی :

عناصر پرمصرف : ازت N ، پتاسیم K ، منیزیم Mg، فسفر P، کلسیم Ca، گوگرد S.

عناصر کم مصرف : آهن Fe، مس Cu، منگنز Mn، روی Zn، مولیبدن Mo، بر B، کلر Cl.

طبقه بندی عناصر غذایی به دو دسته کلی کم مصرف و پرمصرف هیچ ارتباطی به اهمیت این عناصر برای گیاه ندارد. از نظر اهمیت و مهم بودن هیچ تفاوتی بین عناصر کم مصرف و پرمصرف وجود ندارد. در صورت کمبود هر کدام از این عناصر رشد و عملکرد گیاه با اختلال مواجه می شود. کم مصرف و پرمصرف بودن یک عنصر صرفا مربوط به مقدار یک عنصر در گیاه و مقدار مورد نیاز یک عنصر صرفا از نظر کمی (quantity) می باشد.

نقش کود پتاس

کود پتاس در فرایند های فیزیولوژی رشد گیاه نقش کلیدی را ایفا میکند. پتاسیم بر فتوسنتز، ترابری قند ، آب و مواد غذایی و سنتز نشاسته دخالت دارد. علائم کمبود پتاسیم معمولا در انتهای برگ ها ظاهر می شود. همچنین پتاسیم در جلوگیری از سرمازدگی گیاهان نقش دارد. پتاسیم باعث ایجاد مقاومت به بیماری های گیاهی نیز می شود. تنظیم سرعت فتوسنتز که توسط کانال های یونی کنترل می شود در اختیار پتاسیم است. در واقع پتاسیم در تولید غیر مستقیم قند ATP نقش دارد.

کود پتاس به طور عمده بخش بزرگی از محتویات هیچ گیاهی را تشکیل نمی دهد. ولی در فرایند های متعدد فیزیولوژی رشد گیاه نقش کلیدی دارد، از سنتز پروتئین گرفته تا تعادل و پیوستگی آب در گیاه. کاهش k موجب کمبود رشد گیاه و یا زردی و سوختگی انتهای برگ می شود. همچنان که پتاسیم در گیاه جریان دارد علائم کمبود ابتدا در برگهای پیر ظاهر می شود.

اهمیت پتاسیم در خاک:

کشت های متراکم و عدم استفاده از عنصر پتاسیم طی سالیان گذشته و از یک طرف کمبود آب آبیاری، کیفیت نامناسب آب و خاک در اکثر اراضی کشاورزی از طرفی دیگر عواملی هستند که قابلیت استفاده این عنصر را برای گیاهان محدود کرده و خسارات جبران ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصولات وارد می کند. استفاده از کودهای شیمیایی حاوی این عنصر باعث بهبود شرایط تغذیه ای گیاهان و افزایش کمی و کیفی محصولات می شود.

 بطور کلی پتاسیم در سلولهای گیاهی نقشهای مهمی بر عهده دارد که مختصرا به آنها اشاره می کنیم:

1) فتوسنتز:

نقش k در فتوسنتز پیچیده است. نقش پتاسیم در فعالیت آنزیمی و تولید ATP در تنظیم سرعت فتوسنتز مهمتر از نقش آن در فعالیت روزنه ای است. وقتی انرژی خورشیدی به ترکیب CO2 و H2O و در نتیجه تشکیل قند منجر می شود، اولین محصول پر انرژی ATP است که به عنوان منبع انرژی در بسیاری از واکنشهای شیمیایی مصرف می شود. بار الکتریکی لازم برای تولید ATP با یون K+ تامین می شود. وقتی میزان K در گیاه کم باشد میزان فتوسنتز و تولید ATP نیز کم می شود و همه ی فرایندها ی وابسته به ATP کاهش می یابد. برعکس آن تنفس سلولی افزایش می یابد که باعث کاهش رشد و نمو در گیاه می شود.

2) ترابری قندی:

قندی که در فتوسنتز ساخته می شود باید در میان آوندها و قسمتهای دیگر گیاه برای مصرف و ذخیره شدن ترابری شود. سیستم ترابری مواد با استفاده از انرژی به فرم ATP کار می کند. اگر میزان K کم شود میزان ATP نیز کم می شود و سیستم انتقال مواد نیز از کار می افتد.

3) ترابری آب و مواد غذایی:

K همچنین نقش بزرگی در نقل و انتقال آب و مواد غذایی درون آوند آبکشی دارد. وقتی میزان K کاهش یابد جابجایی نیترات و فسفات و کلسیم و منیزیم و آمینواسیدها کاهش می یابد. نقش پتاسیم در انتقال شیره ی پرورده در آوند آبکشی اغلب با آنزیمهای مخصوص و هورمونهای رشد گیاهی تداخل دارد.

4) سنتز پروتئین:

K در سنتز پروتئین ضروری است. خواندن رمزهای ژنتیکی در سلول گیاهی برای ساخت پروتئین و آنزیم که تمام فرایندهای رشد گیاه را تنظیم می کند بدون میزان کافی از پتاسیم غیر ممکن است. وقتی گیاه با کمبود این یون مواجه می شود با وجود مقدار زیاد نیتروژن قابل دسترس پروتئین نمی سازد! بجای آن تراکم مواد خام پروتئین مثل آمینواسیدها و آمیدها و نیتراتها زیاد می شود. آنزیم ” نیترات ردو کتاز ” ساختار پروتئین را می شکند و پتاسیم مسئول فعالیت و سنتز آن می باشد.

5) سنتز نشاسته:

آنزیمهای دخیل در سنتز نشاسته با پتاسیم فعال می شوند. پس با کاهش میزان K نشاسته کاهش می یابد در حالیکه کربوهیدراتهای قابل حل و ترکیبات نیتروژن افزایش می یابد. همچنین پتاسیم در تنظیم فعالیت فتوسنتزی و تنظیم نسبت تبدیل قند به نشاسته موثر است. در حضور پتاسیم به اندازه ی کافی و سطوح بالای قند نشاسته به طرف اندامهای ذخیره ای حرکت می کند.

علائم کمبود پتاسیم

گیاهان مبتلا به کمبود پتاسیم معمولا” ضعیف، کوتاه و کوچک هستند. رشد ساقه اصلی و شاخه ها متوقف گشته و فاصله میان گره ها کوتاه می شود، در صورت شدت کمبود، شاخه ها از انتها شروع به خشک شدن می کنند.

بر همکنش مثبت پتاسیم و روی در مقابله با شوری 

گیاهان حساس به شوری نسبت به مصرف پتاسیم عکس‌العمل مناسب‌تری نشان می‌دهند. با افزایش نسبت پتاسیم به سدیم (K/Na) در محلول خاک، تحمل گیاه به شوری افزایش می‌یابد. شواهد نشان می‌دهد که تحت شرایط شور، علائم کمبود پتاسیم با وجود بالا بودن غلظت آن در برگهای گندم، همچنان وجود دارد، چون مقداری از پتاسیم جذب شده برای خنثی کردن بار الکتریکی کلر ذخیره شده در واکوئلها تجمع یافته و کمکی به واکنشهای حیاتی نمی‌کند.

از این رو در این شرایط با افزایش مقدار مصرف سولفات پتاسیم، می‌توان علاوه بر رفع علائم کمبود، اثرات مسمومیت شوری را نیز کاهش داده و عملکرد را افزایش داد (مهاجر میلانی و همکاران 1378؛ درودی و سیادت، 1378). با افزایش غلظت پتاسیم در محلول خاک، تحمل گیاهان به تنش شوری زیاد می‌شود و این در حالی است که وقتی میزان آب قابل دسترسی گیاه کم ‌باشد، افزایش پتاسیم حتی در شوریهای بالا (15 دسی‌زیمنس بر متر) باعث بیشتر شدن تحمل می‌شود. مصرف سولفات پتاسیم در شرایط شور موجب کاهش اثرات سوء تجمع سدیم و کلر در برگهای گندم شده و در نهایت عملکرد را افزایش می‌دهد.

چگونه می توان ‌میزان پتاسیم را افزایش داد؟

1) با استفاده از بقایای محصولات بازیافت شده  و کود حیوانی که حاوی پتاسیم است.

2) با جلوگیری کردن از آبشویی خاک با استفاده از پوشش گیاهی دائمی و افزایش سطح هوموس خاک.

3) با پوشاندن سطح خاک با مالچ.

4) با مصرف کودهای شیمیایی پتاسه به ویژه کود سولوپتاس.

انواع کود پتاس

کمبود پتاسیم بیشتر در خاک های اسیدی و خاک های شنی دیده می شود، اما کمبود آن در سایر خاک ها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول (بخصوص یونجه) نیز مشاهده می گردد. اغلب کودهای پتاسیم در آب محلول هستند و نحوه اضافه آنها به خاک نقش زیادی در اثر بخشی کود ندارد. کلرور پتاسیم فراوانترین ترکیب پتاسیم در طبیعت است.

کلرور پتاسیم

کلرور پتاسیم دارای مقدار زیادی (۶۰ تا ۶۲ درصد) پتاسیم می باشد، با این حال مصرف کلرورپتاسیم در مواردی که به مقدار زیادی پتاسیم نیاز است چندان مطلوب نیست، زیرا احتمال مسمومیت ناشی از فراوانی کلر پیش می آید با این که مقدار کمی کلر برای محصولاتی مانند توتون و پنبه لازم است، اما زیادی کلر در خاک موجب آبدار شدن غده سیب زمینی و نقصان کیفیت توتون می گردد. نیترات پتاسیم دارای ۴۴% اکسید پتاسیم است، اما کودی گران قیمت می باشد. سولفات پتاسیم معمولترین کود پتاسیم است که در زراعت مصرف می شود پتاسیم از تجزیه اولیه بقایای گیاهی نیز به خاک اضافه می شود، اما هوموس خاک بعنوان منبع قابل توجه پتاسیم بشمار نمی رود، زیرا پتاسیم بوسیله مواد آلی تثبیت نمی گردد.

خاکهایی که مقدار زیادی رس از نوع ورمی کولایت و ایلیت دارند پتاسیم را تثبیت می کنند. پتاسیم واقع در محلول خاک در حال تعادل است و بعنوان ذخیره پتاسیم خاک محسوب می شود در صورتی که شدت تثبیت زیاد است می بایستی پتاسیم را بصورت نواری و قبل از کاشت در خاک قرار داد.

سولوپتاس (سولفات پتاسیم ۱۰۰% محلول در آب):

سولفات پتاسیم سولوپتاس یکی از بهترین کودهای سولفات پتاسیمی است که تا کنون به بازار کشاورزی ایران وارد شده است. قابلیت انحلال بسیار بالای این کود، امکان محلولپاشی آن روی شاخ و برگ گیاهان را به خوبی فراهم می‏ کند، به علاوه اندازه بسیار ریز ذرات، مانع از ایجاد رسوب در سمپاش و سیستمهای آبیاری شده و استفاده از آن را فارغ از هرگونه مشکل می کند. سولوپتاس را علاوه بر مصرف برگی، از طریق آب آبیاری و کاربرد در خاک نیز می توان مصرف کرد. همچنین سولوپتاس را می توان به عنوان منشاء تامین پتاسیم و گوگرد در کشت های هیدروپونیک به کاربرد.

خواص و مزایای استفاده از کود سولوپتاس

بهترین منبع عاری از نیتروژن

این محصول دارای پاپین ترین ضریب شوری و شاخص آبشویی نسبت به سایر کودهای پتاسیمی است. علاوه بر این برای مناطقی که در معرض ریسک شوری قرار دارند بهترین منبع پتاسیمی می باشد و همچنین این کود آبشویی کاتیون ها در خاک های سبک را کاهش داده که در نتیجه کمتر در معرض آبشویی قرار می گیرند. قابل مصرف در خاکهای اسیدی و قلیائی : سولو پتاس در خاک های قلیائی و شور باعث افزایش جذب فسفر، آهن و ریز مغذی ها بوسیله ریشه گیاهان می شود.

کود پتاسیمی مناسب برای کاهش نیترات است. با توجه به اینکه نیترات بیش از حد در موقع تشکیل میوه باعث افت کیفیت میوه می شود. این محصول برنامه های کود دهی را بمنظور تامین نیاز بموقع محصول با نیترات پایین تنظیم می نماید.

سولو پتاس اثر مثبت در تولید انواع ویتامین ها، نشاسته و قندها داشته در نتیجه ارزش غذایی محصولات را بالا می برد.

افزایش مقاومت محصولات به بیماری ها، صدمات فیزیکی و بهبود قابلیت انبارداری از دیگر مزایای مهم استفاده از این محصول می باشد.

واجد عنصر پر اهمیت گوگرد که بصورت یون سولفات در این محصول وجود دارد که بسهولت بوسیله گیاهان جذب می شود و برای ساختمان ترکیبات مهمی مثل آمینو اسید ها و پروتئین ها بکار رفته و در واکنش های فتو سنتز دخالت دارند.

شستشوی سیستم های آبیاری قطره ای بدلیل خاصیت اسیدی.

حلالیت بالا: سولو پتاس در آب حلالیت بالایی داشته که سرعت آن به کیفیت آب آبیاری و روش مخلوط کردن نیز بستگی دارد و توصیه می شود که سولو پتاس قبل از اضافه کردن کودهای دیگر بخصوص کود منیزیم در آب حل شود.

روش مصرف

محصولی ایده آل برای مصرف از طریق روش ها و سیستم های مختلف آبیاری (کرتی- نواری- جوی پشته ای- بارانی- قطره ای و …) و محلول پاشی برگی می باشد.

روش های تهیه محلول سولو پتاس

برای روش کود آبیاری مقدار مورد نظر در 300 تا 500 لیتر آب حل گردد. مقدار سولوپتاس را بتدریج به آب اضافه کنید و در صورت محلولپاشی ابتدا تانکر آب را تا دو سوم حجم پر کنید و سپس یک سوم باقیمانده با آب رقیق گردد. آب را دائما بهم بزنید تا کود کاملا حل شود.

میزان مصرف سولوپتاس بسته به نوع کشت و سن درختان متفاوت است. حداکثر غلظت محلول از صد گرم در لیتر نباید بیشتر باشد.

مقدار، زمان و نحوه مصرف

کود سولوپتاس درطول فصل کشت به روش های زیر قابل استفاده می باشد:

میزان مصرف بر حسب کیلو گرم در هکتار برای محصولات زراعی

روش کود آبیاری

دفعات یا فاصله زمان بین کود آبیاری با سولو پتاس بسته به نوع خاک متغیر خواهد بود. مثلا کود آبیاری در خاک های شنی (بافت سبک) در مقایسه با خاک های رسی (بافت سنگین) که ظرفیت بالایی در تثبیت پتاسیم دارند باید با دفعات بیشتر و هربار با مقادیر کمتر انجام شود.

روش محلولپاشی برگی

محلولپاشی با سولوپتاس جهت رفع و یا پیشگیری از کمبود پتاسیم تحت شرایط زیر بسیار موثر می باشد:

در موقع برداشت سریع پتاسیم بوسیله گیاه (مثلا در موقع تشکیل و یا رشد میوه).

در مواردی که ظرفیت تثبیت پتاسیم خاک بالا باشد.

در شرایط شور یا مواقعی که در دیمزار میزان رطوبت کم باشد محلولپاشی سولوپتاس حتی در شرایطی که کمبود پتاسیم وجود نداشته باشد نیز بسیار موثر است.

محلولپاشی بمنظور تامین پتاسیم اضافی در مواردی که کود پتاسیم به خاک اضافه شده است راه بسیار با صرفه ای برای تولید محصولات با بهترین کیفیت می باشد (بخصوص در انگور و سایر میوه جات).

قابلیت اختلاط پذیری کود پتاس

سولو پتاس را با میزان توصیه شده می توان با اکثر کودها بجز ترکیبات کلسیم مخلوط کرد زیرا موجب تشکیل رسوب سولفات کلسیم می شود. توصیه می گردد سولو پتاس قبل از سایر کودها ( بخصوص کود های حاوی منیزیم) در آب حل شود. بعلاوه محلول این کود را می توان با اکثر سموم حشره کش و قارچ کش بمنظور محلولپاشی مخلوط نمود (قبل از مصرف در سطح وسیع تست اختلاط پذیری توصیه می گردد).

فواید حاصل از مصرف سولفات پتاسیم سولوپتاس

پتاسیم موجود در سولفات پتاسیم سولوپتاس ارزان ترین روش برای القاء مقاومت به سرمازدگی در درختان میوه و گیاهان زراعی است.

افزایش مقاومت به شوری و خشکی.

بهبود کیفیت رنگ وطعم میوه ها.

کمک به ساخت پروتئین، ویتامین و آنزیمها در سلولهای گیاهی.

حلالیت بسیار بالا و عدم ایجاد رسوب در سیستمهای آبیاری و دستگاه سمپاش.

کمک به جذب بهتر آهن ، فسفر و عناصر کم مصرف.

کاهش قلیائیت در محیط اطراف ریشه و مساعد کردن محیط برای جذب سایر عناصر غذایی

منبع : خواجه پور. م،ر. 1393. اصول و مبانی زراعت. انتشارات جهاد دانشگاهیی واحد صنعتی اصفهان.

نوشته های دکتر سلمان محمودی.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.