گلریزی در گوجه فرنگی

گلدهی در گوجه فرنگی

گوجه فرنگی گیاهی است که برای آغازش ساختارهای زایشی به شرایط محیطی ویژه ای نیاز ندارد ولی این به این معنی نیست که گلدهی توسط محیط تحت تاثیر قرار نمیگیرد. شمار روز تا نخستین گل شکفتگی با شمار برگهای تشکیل شده پیش از نخستین گل آذین و شتاب آغازش رشد برگ تعیین می شود.

دراین مقاله ما به عواملی که در گلریزی گوجه فرنگی نقش زیادی دارند می پردازیم.

بنابراین هنگامی که آهنگ تولید برگ یکنواخت است گلدهی زودهنگام و محصول پیش رس با شمار برگ کمتر در زیر نخستین گل آذین در ارتباط می باشد. شمار برگ های تولید شده پیش از گذر به مرحله زایشی، تحت کنترل ژنتیکی است و با یک ژن منفرد کنترل می شود. همچنین شمار برگ زیرنخستین گل آذین به شدت با عامل های محیطی مانند شدت نور، دما و برهمکنش آنها تحت تاثیر قرار میگیرد. افزایش شدت نور شمار همکنش برگ زیر گل آذین را کاهش میدهد. و شتاب آغازش برگ را تحریک کرده و منجر به گلدهی زودتر می شود.

کاهش دما نیز شمار برگهای پیش از گل آغازی را کاهش میدهد ولی شتاب آغازش برگ را نیز کند میکند. به نظر می رسد اثر دیگر عامل های محیطی مانند غلظت دی اکسید کربن هوا و تغذیه و آب و غیره اهمیت کمتری دارند. تنظیم کننده های رشد گیاهی نیز اثر ناپایداری روی این پدیده دارد که احتمال دارند به خاطر شرایط آزمایشی متنوع است. با وجود این روشن ترین اثر جیبرلین افزایش شمار برگ های آغازش یافته پیش از گذر به مرحله زایشی است.

کنترل با عامل های محیطی

ناتوانی گل ها در تولید میوه و گلریزی در گوجه ممکن است در هر دو رقم دارای عادت رشد محدود و نامحدود رخ دهد. مدارک موجود نشان میدهد که عامل منحصر به فردی برای این پدیده وجود ندارد ولی چندی عامل در بروز آن نقش دارند. با وجود این به نظر می رسد که نور روزانه نقش مرکزی در کنترل رشد زایشی در گوجه فرنگی و گلریزی دارد.

هنگامی که گیاهان با کاشت بذر در شرایط نوری مناسب (در روزهای بلند 16-20 ساعت) پرورش داده شوند، گذر به مرحله ی زایشی در طی هفته چهارم رخ میدهد و نخستین گل آذین در حدود 45 روز پس از کاشت بذر به طور عینی ظاهر می شود. در حدود 2 ماه پس از کاشت بذر، گل شکفتگی بیشتر گل های این گل آذین به طور متوالی رخ می دهد و تنها 1-2 جوانه گل که آخر از همه آغازش یافته اند، می افتند. با وجود این شرایط نوری بالا و کافی برای جلوگیری از افتادن گل  و یا همان گلریزی در گوجه به طور معمول از زمان کاشت بذر مورد نیاز نیست ولی به نظر می رسد که برای یک فاصله زمانی حدود بین 5-6 و 10-12 روز پس از ظهور عینی گل آذین در طی میوز ضروری است.

شرایط نوری نامناسب در این زمان موجب افتادن جزئی می شود. یکی از اثرات بسیار مشخص دما در شتاب رشد گل آذین گوجه فرنگی است. دمای بالا به طور خاص 5-9 روز پیش از گل شکفتگی در طی هاگزایی زیانبار است.

برعکس جوانه های گل 1-3 روز پیش از گل شکفتگی به دمای بالا بیشتر متحمل هستند. دماهای پایین در طول آغازش گل آذین منشعب شدن گل آذین و شمار اندام های گل به ویژه گلبرگ ها ، پرچم، و حجره های تخمدان را افزایش می دهد.

برهمکنش نور و دما

برهمکنشی بین نور و دما نیز وجود دارد و اثر زیانبار قرار گیری کوتاه مدت در زیر نور ناکافی در طی هاگزایی توسط کاهش جزیی دما برای مثال  20 درجه سانتی کراد به 16 درجه سانتی گراد می تواند خنثی شود. در نور پایین افزایش سطح دی اکسید کربن در جو افتادن ساختارهای زایشی را کاهش داده ولی در مقایسه با افت دما اثر کمتری دارد. دی اکسید کربن بالا تولید اسیمیلات را در برگها افزایش داده و ساخت اتیلن را در نور کم خنثی می کند.

افزایش نیتروژن نمو زایشی را در شرایط نوری بالا تحریک میکند. برعکس هنگامی که نور یک عامل محدود کننده است نیتروژن زیاد از رشد گل میوه نشینی و تشکیل میوه جلوگیری می کند.

کنترل با تنظیم کننده های رشد

گلریزی در گوجه فرنگی در شرایط نوری نامناسب و پایدار با تیمار گل آذین با بنزیل آمینوپورین و جیبرلین ها قابل جلوگیری است. رشد و گسترش اولیه گل آذین به سایتوکینین ها وابسته است. سایتوکینین ها همچینین شمار گل آغازیش یافته در گل آذین را افزایش می دهند.

جیبرلین و بنزیل آمینوپورین در شرایط نوری نامناسب فعالیت یاخته ای در تخمک های نخستین گل آذین خیلی زود از سر گرفته شده و باعث تحریک فعالیت اسید اینوتاز می شود. فعالیت بالای جیبرلین همچینین در ابتدای گل افزایی می تواند یک عامل محدود کننده نیز باشد.

کاربرد به تاخیر اندازهای رشد مانند سایکوسل از هنگام گذر به مرحله زایشی تا ظهور عینی خوشه تولید جیبرلین توسط نوک شاخه ها را کاهش داده ولی ریزش القا شده توسط دمای بالا و نرو پایین را نیز کاهش می دهد. عمل جیبرلین ها در گوجه فرنگی وابسته به زمان است.

چون پس از ظهور عین گل آذین نسبت به گل هایی را که به طور طبیعی در شرایط نوری مناسب و پایدار ریزش می کنند کاهش میدهند. اتیلن نیز در کنترل ریزش دیرهنگام گل آذین گوجه فرنگی (پیش از گل شکفتگی) نقش دارد. 

تهیه و تنظیم: شهریار رضائی، کارشناس گیاه پزشکی.

منبع: گوجه فرنگی، دکتر مهدی بهنامیان ، انتشارات آییژ،1394.