گلخانه

وظیفه اصلی گلخانه فراهم اوردن محیطی محافظت شده برای تولید محصولات به شکلی که اجازه ورود به نور طبیعی را بدهد. محصولات گلخانه ای می توانند سبزیجات یا گیاهان زینتی باشند. گیاهان زینتی برای استفاده به عنوان گلهای شاخه بریده، گل های گلدانی یا گیاهان باغچه ای پرورش می یابند.

انواع گلخانه از نظر ساختار

1- گلخانه یک طرفه

این گلخانه به طور معمول کنار دیوار یا گلخانه دیگری ساخته می شود. دیواره ی شمالی با مصالح ساختمانی و تماسی یا قسمتی از دیواره های شرقی و غربی نیز از آجر ساخته می شوند. دیواره های جنوبی کوتاه تر از دیواره های شمالی است. زاویه سقف با سطح زمین بسته به عرض جغرافیایی محل 30 تا 55 درجه است. این نوع گلخانه بیشتر برای جوانه زنی بذرها به کار می رود.

مزیت های گلخانه یک طرفه

• در این گلخانه زودتر می توان به دمای مورد نظر دست یافت اما گلخانه زودتر نیز سرد می شود.
• نور وارد شده به طور یکنواخت در گلخانه پخش می شود.
• داشتن فاصله مناسب اطراف گلخانه باعث ذوب سریع برف می شود.
• نگهداری و مراقبت از گلخانه های یک طرفه آسان تر از گلخانه های پیوسته است.
• احتمال انتقال آلودگی به حشرات و بیمارها با استفاده از گلخانه های منفرد کاهش می یابد که این ویژگی گلخانه های منفرد را برای گیاهان قرنطینه ای و جهت جلوگیر از هرگونه آلودگی ایده آل می سازد.

معایب گلخانه یک طرفه

• هزینه اولیه ساخت این گلخانه ها بیشتر است.
• زمین بیشتری برای ساخت این نوع گلخانه ها مورد نیاز است.
• تهویه در آنها مشکل تر است زیرا فضای مناسب گلخانه های یک طرفه به راحتی از از بارش برف در امان می ماند و در نهایت گلخانه های یک طرفه نیازمند تعداد کمتری هواکش و ماشین های دمنده ی هوا می باشند به همین دلیل تهویه در آن ها با مشکل مواجه می شود.
• عملیات رنگ کردن و پوشش مجدد آنها مشکل تر است.
• سطح بیشتری از گلخانه در معرض باد زمستانی قرار دارد، بنابراین هدر رفتن گرما بیشتر می باشد و سوخت بیشتری برای گرم کردن گلخانه مصرف می شود.

2-گلخانه دو طرفه یا سقف شیروانی

در این نوع گلخانه پهنای سقف دو طرف گلخانه مساوی است. این گلخانه به صورت مجزا و گاهی کنار هم چسبیده و چند ردیف سقف ساخته می شوند. دیوار حاجب دیواری است که بین سطح زمین و اسکلت گلخانه قرار می گیرد. جنس ان بتنی، بلوک سیمانی، آجری و یا چوبی است و ارتفاع آن بین 60 تا 100 سانتی متر است. برای جلوگیری از کاهش عبور نور در گلخانه های جدید آن را درون زمین قرار می دهند. این دیوار باید حداقل 15 سانتی متر زیر زمین باشد تا از ورود حیوانات کوچک به گلخانه جلوگیری کند.

مزایای گلخانه دوطرفه

• قابلیت اطمینان بالا در استحکام سازه
• حداکثر استفاده از تابش نور
• هدایت مناسب تعریق پوشش و بار برف به پایین.
• کنترل راحت پنجره ها برای تهویه طبیعی هوا
• اتوماسیون مناسب

معایب گلخانه دوطرفه

• گران بودن سازه گلخانه
• عدم امکان استفاده از نور خورشید برای ضد عفونی طبیعی خاک

3-گلخانه نیمه دو طرفه

در یک گلخانه نیمه دو طرفه، یک سمت از سقف طولانی تر از سمت دیگر است یعنی یک طرف گلخانه زاویه ی کوچکتری با افق داشته و دارای لبه اوج کوچیکتری است. گلخانه هایی با سقف دو طرف نابرابر از قدیم رواج داشته است. در آن زمان گلخانه هایی که در دامنه تپه ها بنا می شدند دارای نمای جنوبی بودند زیرا زمانی که بخش طولی گلخانه به جنوب قرار می گیرد خورشید قادر به تامین حداکثر قدرت گرمادهی با کمترین هزینه می باشد.

ارزش بالای سوخت امروزه بسیاری از کاربران را به بازگشت به سوی چنین گلخانه هایی هدایت کرده است. این نوع گلخانه شبیه گلخانه دو طرفه است با این تفاوت که سقف آن از دو شیب غیر مساوی پوشیده شده است. دیواره شمالی بلندتر از دیواره جنوبی است و بالاترین نقطه سقف به اندازه یک سوم عرض گلخانه با دیواره شمالی فاصله دارد. این نوع گلخانه در مناطقی که شدت نور در زمستان کم است ساخته می شود به طوری که سطح جنوبی نسبت به سطح شمالی نور بیشتری دریافت می کند. این نوع گلخانه برای موارد غیر تجاری کوچک و در منازل استفاده می شود.

گلخانه سقف قوسی یا کوآنست

مفهوم پناه گاه های تونلی در طی جنگ جهانی دوم زمانی که ساخت سازه های ارزان با ساخت آسان برای اتاقک های جنگی و سربازخانه ها نیاز بود ابداع شد.

کوآنست به معنی گلخانه های نیمه استوانه ای میباشد. اسکلت این گلخانه ها توسط لوله های آب ساخته می شوند که قوس 180 درجه دارند. معمولا عرض گلخانه 9 متر و طول آن 60 متر یا بیشتر است. این نوع گلخانه به صورت مجزا یا چند ردیف موازی کنار هم ساخته می شود. نکته مهم این است که این ساختار دارای دیواره ی شفاف می باشد. چهارچوب اصلی آن میتواند بین 60 تا 100 سانتی متر باشد و می تواند با ورقه های فیلم پلاستیکی یا قاب های پلاستیکی غیر قابل انعطاف پوشیده شود.

مزایای گلخانه های کوآنست

• سبک و ارزان
• کمتر شدن سطح تبادل انرژی با بیرون
• مناسب برای پوشش هیا ارزان مانند پلاستیک

معایب گلخانه های کوآنست

• افقی بودن تاج
• عدم رعایت مناسب برف به پهلو
• عدم هدایت مناسب تعریق به پهلو

گلخانه هایی با طاق نوک تیز

گلخانه هایی که دارای طاق نوک تیز هستند به صورت گسترده مورد استفاده قرار نمیگیرند. در این نوع گلخانه ها چارچوب از پلاستیک بر روی داربست های چوبی قرار می گیرد و هر داربست شامل لایه های نازک چوبی به هم چسبیده میباشد که از تیرهای چوبی اصلی و بزرگ منشعب می شوند. در این گلخانه ها به علت ساختار منحنی سقف استفاده از هواکش هایی با کانال طولی و مستقیم امکان پذیر نمی باشد. امروزه استفاده از مواد جدید از قبیل  آلومینیوم و استیل به جای داربست چوبی رواج یافته است. اما با این حال هم این گلخانه ها برای ایجاد باغ های گیاه شناسی و مکان های تاریخی و گلخانه های گران قیمت و خانگی جهت ایجاد جذابیت هیا طراحی استفاده می شود.

گردآوری :شهریار رضائی، کارشناس گیاه پزشکی.

-منبع: خسروی، ک، و وهمکاران، 1396. راهنمای مصور کشت صیفی جات، انتشارات تحقیقات و آموزش کشاورزی.