کشت خیار گلخانه ای

آماده کردن بستر کشت

کشت خیار گلخانه ای

انواع بستر کشت

خیار به لحاظ تغذیه ای، گیاهی پر توقع محسوب می گردد و در کشت خیار گلخانه ای خاک هایی با درصد مواد آلی بالا و بافت نرم رشد خوبی از خود نشان می دهد. خاک مورد استفاده در گلخانه های خیار بایستی دارای بافت سبک بوده و از نفوذ پذیری خوبی برخوردار باشد. این نوع خاک هرچه از نظر داشتن هوموس تقویت گردد کشت خیا ردر آن دارای عملکرد بهتری خواهد بود. تقویت خاک های سبک را م یتوان با کودهای حیوانی انجام داد.

برنامه های کودی و آماده کردن خاک برای کشت خیار گلخانه ای به مقدرا زیاد تحت تاثیر حاصلخیزی، میزان مواد آلی و سابقه کشت در خاک می باشد.

آماده سازی زمین گلخانه

در کشت خیار گلخانه ای، ریشه خیار گلخانه ای به صورت افشان و سطحی در خاک رشد میکند. این امر ضرورت توجه گلخانه داران را برای آماده سازی بستر در محدوده ی 40 سانتی متری خاک گلخانه نمایان می سازد. البته در منابع ذکر شده که ریشه خیار در صورت مناسب بودن بافت خاک تا یک متری عمق آن رشد می کند. ولی بیشترین توسعه ریشه تا عمق 30 سانتی متری خاک صورت می گیرد. در کشت خیار گلخانه ای با توجه به ظریف بودن ریشه های خیار، خاک های سفت و رسی و خاک هایی با تخلخل کم برای پرورش آن توصیه نمی شود. ریشه گیاه خیار در صورت سنگین بودن خاک رشد ضعیف داشته و احتمال ابتلا به بیماری های قارچی پوسیدگی ریشه در آن زیاد است.

به طور معمول در کشت خیار گلخانه ای در اسیدیته بین 5/5 تا 7/5 رشد می کند اما بهترین رشد را در خاک های معدنی با اسیدیته 7 تا 7/5 و در خاک های آلی با اسیدیته 5 تا 5/5 دارد. زمانی که اسیدیته خاک پایین باشد سنگ آهک به خاک اضافه می شود و زمانی که مقدار منیزیم خاک پایین باشد از سنگ آهک دولومیتی استفاده می شود تا علاوه بر نداشتن اثر بر افزایش اسیدیته منیزیم و کلسیم به خاک اضافه شود در صورتی که اسیدیته خاک مناسب بوده ولی خاک به کلسیم بیشتری نیاز داشته باشد، میتوان از سولفات کلسیم یا سنگ گچ استفاده کرد زیرا تاثیر بر افزایش اسیدیته ندارد برای افزودن کلسیم به خاک می توان از نمک های محلول کلسیم نیز در آبیاری استفاده کرد.

در کشت خیار گلخانه ای افزودن اسید نیتریک یا اسید فسفریک رقیق به سیستم آبیاری هم سبب کاهش اسیدیته خاک در اطراف سیتم ریشه ای گیاه شده و هم از مسدود شدن قطره چکان ها در اثر رسوب نمک جلوگیری می کند و همزمان بخشی از نیترات یا فسفات مورد نیاز گیاه از این طریق تامین میشود در صورتی که سایر شرایط خاک اجازه دهد سعی می شود که برای افزیش یا کاهش اسیدیته خاک از کودهیا شیمیایی مناسب استفاده کرد. برای مثال سولفات امونیوم سبب کاهش و نیتران کلسیم افزایش اسیدیته خاک می شود. گلخانه داران پس از اتمام دوره کاشت قبلی اقدام به خروج بقایا گیاهی از خاک می کنند. بدین صورت که کود دامی کاملا پوسیده و خشک و مواد آلی به میزان 3 تا 6 کیلوگرم در هر متر مربع گلخانه به طور متوسط و یا براساس نیاز خاک و توصیه خاکشناسی به طور دقیق به خاک اضافه می شود.

ضد عفونی خاک

معمولا ضد عفونی خاک های بستر در گلخانه هایی که هر ساله مورد بهره برداری قرار می گرند امری ضروری به نظر می رسد، زیرا خاک های بستر گلخانه ها داریا بذر علف های هرز، گیاهان انگل مثل گل جالیز، نماتد ها و انواع قاچ ها و باکتری ها و آفات هستند. بنابراین باید ضد عفونی بستر خاکی حداقل تا عمق 25 سانیت متر انجام بگیرد که این کار با استفاده از مواد شیمیایی و غیر شیمیایی به طرق مختلف توصیه میشود.

الف) ضد عفونی خاک به وسیله حرارت

ب)ضد عفونی خاک با مواد شیمیایی مانند (متیل بروماید، متام سدیم)

ج)ضد عفونی به وسیله اشعه خورشیدی

د)استفاده از قارچ کش ها

کود دهی قبل از کشت

در کشت خیار گلخانه ای در کود دهی قبل از کشت هم از کودهای آلی و هم از کودهای شیمیایی استفاده می گردد با این تفاوت با اضافه کردن مواد الی به خاک در درجه اول به بهبود وضعیت فیزیکی خاک کمک کرده و در مرحله بعد برخی مواد غذایی گیاه تامین می گردد. هم اکنون د ربستر های خاکی، گلخانه داران از کودهای مرغی به میزان 5 الی 10 تن در 1000 متر مربع استفاده می کنند. استفاده از کودهای دامی گاوی و گوسفندی پوسیده به میزان 3 یا 4 تن در 1000 متر مربع همراه با کود مرغی بسیار مناسب تر است.

استفاده از کمپوست

کمپوست مواد آلی به شرطی که کاملا پوسیده باشد، می تواند به تنهایی و یا همراه با کودهای حیوانی دیگر به میزان 40 تا 50 تن  در هکتار استفاده گردد. این اقدام علاوه بر تامین بخشی از عناصر غذایی و ریزمغذی ها به سبک نمودن بافت خاک و تهویه مناسب بستر کمک موثری مینماید.

استفاده از کودهای شیمیایی

در کشت خیار گلخانه ای نوع و مقدار کودهای شیمیایی قبل از کشت، باید بر اساس آزمون خاک تعیین گردد. در صورت عدم دسترسی به آزمایشگاه و کمبود وقت، جدول زیر شامل مقادیر کودی است که قبل از شخم نهایی توصیه میگردد.

برنامه کودی به ازای هر کیلوگرم در متر مربع به شرح زیر است:

سولفات آمونیوم …………………….     50 کیلوگرم

سولفات پتاسیم  ……………………   40-50 کیلوگرم

سوپر فسفات ……………………….    20-30 کیلوگرم

سولفات منیزیم ………………….        25 کیلوگرم

سولفات روی  ……………………          5 کیلوگرم

سولفات مس  …………………..          2 کیلوگرم

سولفات منگنز ……………………..      5 کیلوگرم

زمان کاشت خیار گلخانه ای

قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار گلخانه ای  ابتدا بهتر است زمان کشت خیار را انتخاب کنید زیرا زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم دارد. به عنوان مثال در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوایل مهر شروع می شود و در خرداد سال بعد برداشت محصول پایان می یابد. در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر و دی دارای هوای ابری و سرد می باشد زمان کشت را به نحوی انتخاب می کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز فصل کاشت باشدو به طور کلی زمان هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره ی کشت خیار گلخانه ای حذف گردند و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمان های نامساعد در میان زمان برداشت قرار بگیرند کشت با مشکلات عدیده ای روبرو می شود.

کشت پاییزه

در کشت خیار گلخانه ای در کشت پاییزه از زمان کشت بذر تا اولین برداشت 7-8 هفته زمان می برد. بذر خیار گلخانه ای در تیر یا مرداد ماه با توجه به نوع اقلیم منطقه و شرایط گلخانه از نظر آماده بودن زمین معمولا به طور مستقمی کشت می شود و میوه یخیار های کشت شده حدود 50 روز بعد یعنی از شهریور رسیده و آماده چیده شدن و تا اذر و دی ماه برداشت می شوند. حداکثر زمان تولید و برداشت در اواخر مهر و آبان خواهد بود و پس از آن حذف بوته های خیار انجام میگیرد.

بهترین و با صرفه ترین مکان برای کشت خیار گلخانه ای از نظر هزینه های تولید و سود دهی منطقه ای است که دارای حداکثر تعداد روز آفتابی در زمستان ملایم ا نظر دما نیز در فصول پاییز و زمستان بدون یا حداقل سرمای زیر صفر درجه سانتی گراد در شب باشد و در فصل سرد بتوان با استفاده از انرژی نور خورشید و بدون احتیاج به مصرف زیاد سوخت و سیستم گرمایشی و هزینه بالا، دما یمطلوب را برای پرورش خیار فراهم آورد.

نکته بسیار مهم و اقتصادی در کشت خیار گلخانه ای در پاییز این است که میتوان بذرهای خیار را به طور مستقیم در زمین اصلی گلخانه کشت کرد و تولید نشا در لیوان یا سینی نشا ضروری نمی باشد. زیرا زمین گلخانه در اواسط و اواخر تابستان گرم بوده و نور کافی هم وجود دارد. در ان حالت رشد بوته ها و گیاه چه های خیار بسیار سریعتر و بهتر بوده و هزینه های تولید از نظر گرمایش و آبیاری به حداقل می رسد.

کشت بهاره

در کشت خیار گلخانه ای به طور کلی در کشت بهاره از هنگام کشت بذر خیار تا بداشت محصول بین هشت تا ده هفته طول می کشد. برنامه ریزی در کشت بهاره خیار به صورتی است که باتدا بذر خیار در خزانه و یا به طور مستقیم در درون سینی کشت یا گلدان و لیوان ها از آذر تا بهمن ماه کاشته شده و سپس نا ها در بهمن یا اسفند در زمین اصلی گلخانه کاشته می شوند . محصول در اسفند تا تیر سال بعد به بازا عرضه خواهد شد. یعنی باردهی خیار  از نیمه یا اواخر اسفند شروع می شود و میوه ها در اوایل فروردین و عید نوروز که تقاضا برای خرید خیار زیاد است به بازار عرضه می شوند.

کشت خیار گلخانه ای بهاره به خاطر طولانی بودن فصل رشد محصول بیشتری را به همراه دارد و حذف بوته های پیرو و ضعیف از اواخر تیر انجام می شود و بعد از آن عملیات تمیز کردن، ضد عفونی و آماده سازی زمین انجام میگیرد. شرایط محیطی نامناسب در طول زمستان در گلخانه مانند شدت نور کم و سردی خاک، جوانه زنی و رشد محصول را در کشت بهاره به تاخی رانداخته و هزینه ها را بالا می برد. در کشت بهاره به علت سردی زمین و هوا در فصول پاییز و زمستان توصیه می شود بذور خیار را به صورت نشاکاری تکثیر کرد.

کاشت به روش مستقیم

در کشت خیار گلخانه ای این نوع کشت معمولا برای کشت خیار گلخانه ای در پاییز و در مناطقی که دمای تابستان در ماه های آخر فصل تابستان مناسب کشت مستقیم بذر می باشد، انتخاب می شود. هزینه انجام آن کمتر از کشت غیر مستقیم بوده و نیروی کارگری کمتری درگیر آن می شود. باید توجه کرد که تاریخ مصرف بذر رقم مصرفی نگذشته باشد، سپس بذرها را باید به مدت 8-14 ساعت در آب ولرم و بعد پارچه مرطوب قرار داد تاخیس ، متورم و باد کرده شوند. خیساندن بذور سبب ایجاد شکاف در نوک بذرها می شودو این امر باعث تسهیل و یکنواختی در جوانه زنی بذرها می گردد. پس از انجام عملیات بهداشتی گلخانه و ضدعفونی خاک با مهیا نمودن شرایط گلخانه بذرها را میتوان مستقیما در زمین اصلی گلخانه کاشت.

به مظنور کشت مستقیم کشت خیار گلخانه ای باید ابتدا ردیف های کشت را آبیاری کرده و بعد از نشست آب و مناسب شدن رطوبت خاک، حفره ای به عمق 2 تا 3 سانتی متر در خاک ایجاد و ته حفره مقداری خاک پیت ریخته تا عمق حدود 1 سانتی متری ایجاد شود. سپس بذر درون حفره قرار گرفته و آنگاه روی آن را باکمی شن شسته و میپوشانند.

بذرو سالم در شرایط آب هوای مناسب گلخانه  ظرف 2 تا 3 روز برگ های لپه ای خود را ظاهر می نمایند. در این مرحله باید سعی گردد از زمان کاشت بذر تا ظهور برگ های حقیقی از سموم و کودهیا شیمیایی چه به صورت محلول پاشی و چه به صورت محلول در آب آبیاری استفاده نگردد. برای رشد سریع بذر و جلوگیری از سله بستن خاک آن از آبیاری غرقابی جلوگیری عمل آورده شود.

کشت عمیق بذر توصیه نمیشود زیرا گیاهچه به سختی از خاک بیرون در آمده و سبز شدن بذر با تاخیر انجام میگیردو احتمال آسیب ناشی از آفات و بیماری ها به خاطر ضعیف شدن گیاهچه زیاد می شود لذا در کشت مستقیم ممکن است میزان سبز شدن بذرها به دلایلی از جمله حمله حشرات و آفات بذور، سله بستن خاک و . . . کاهش یابد.

همچنین قرار گرفتن ریشه های سبز شده روی کودهای نپوسیده نیز منجر به از بین رفتن بوته ها خواهد شد. بنابراین لازم است برای استقرار 2 تا 2/5 بوته در متر مربع تعدادی بذرهای واکاری که بین یک تا دو هفته بعد نیاز به بوته در هر متر مربع تعدادی بذرهای واکاری بین یک تا دو هفته بعد نیاز به کاشت آنها می باشد به صورت نشا تهیه شود تا از ناهماهنگی با رشد بوته های اصلی جلوگیری شود. بنابراین روش نشا کاری نسبت به کشت مستقیم ارجحیت دارد.

بذرها در روش کشت مستقیم در فواصل مناسب حدود 35 تا 40 سانتی متر و به عمق 1-2 سانتی متری از خاک کاشته شده و روی آنها با کمی پیت موس یا شن شسته شده پوشانده می شوند اگر فاصله کشت بین بوته ها کمتر از حد استاندارد باشد سبب شلوغ شدن گلخانه و ظاه رشدن تعداد زیاد بوته شده و در نتیجه در روزهای سرد و ابری زمستان، نرو کافی به بوته ها نمی رسد و در نهایت پر شدن میوه خیار صورت نمیگرد و باعث تشکیل میوه ریز می شود.

در منابع علمی و نیز توسط گلخانه داران توصیه شده است که به هنگام کاشت بذر یانشا در داخل خاک گلخانه اولین آبیاری نشا ها یا بذرهای خیار را با قارچ کش های مناسب با دز مناسب انجام دهند تا منطقه ریشه خیس شود. این عمل باعث کنترل و نابودی بیماری زایی خاک بالخص بیماری مرگ گیاهچه در بوته خیار می شود.

کشت غیر مستقیم بذر

محاسن استفاده از نشا کاری در خیار

– با توجه به ارزش بذور دو رگ به خصوص انواع گلخانه ای مصرف بذر را به حداقل می رساند.

-رشد سریع نشا بعد از انتقال به زمین اصلی به دلیل عدم جاب جایی ریشه ها بدون هیچ صدمه ای ادامه خواهد یافت.

-دستیابی به محصول زودرس به دلیل آن که در شاسی تولید نشا امکان رسیدگی و تنظیم درجه حرارت و رطوبت وجود داشته و در نتیجه باعث رشد سریع بذر و دوره ی تولید را کوتاه تر می کند.

– به دلیل نشا سالم مزرعه ای یکنواخت خواهیم داشت که مسلما دارای تولیدی بیشتر و عرضه ای بالاتر خواهیم بود.

روش های تولید نشا خیار گلخانه ای

در تمامی روش های تولید بوته ابتدا بذرهای خیار به مدت 8-14 ساعت در آب خیسانده شود. حال به یکی از روش های زیر میتوان کا را ادامه داد:

1 – کشت در سینی نشا    2-کشت در لیوان و گلدان

روش اول به علت اینکه سینی های کشت جای کمتری را اشغال می کنند و هزیینه های حرارتی و نور را کاهش می دهند می تواند بهتر باشد، اما روش دوم هزینه کارگری انتقال سینی نشا از سینی های کشت به گلدان ها حذف می شوند. در این جا انتخاب روش مناسب، هزینه کارگری و قیمت سوخت و در دسترس بودن آن و وجود امکانات لازم همه مد نظر قرار گرفته شده و یکی از این روش ها را انتخاب کرده حال به توضیح هر کدام از این روش ها می پردازیم :

کشت در سینی های نشا

در کشت خیار گلخانه ای بذرو خیسانده شده و سبز کرده را در سینی های نشا می کارند. توصیه می شود حفره های سینی نشا را با پیت مسا پر کرده و فشرده کنند و سپس یک عدد بذر خیار سبز شده در هر خانه در عمق یک سانتی متری کاشته شده و روی بذر نیز با خاک مناسب یا خاک پیت پوشیده شود. با ظهور برگ های حقیقی باید گیاهچه را بدون اینکه خاک اطراف ریشه ریزش کند و آسیبی به ریشه ها وارد شود از سینی به درون گلدان های نشا انتقال داد. گلدان بلافاصله بعد از انتقال نشاها به آنها باید آبیاری شود.

کشت در لیوان و گلدان

در کشت خیار گلخانه ای در این روش از گلدان های آماده شده ای از نوع پیت مقوا، لیوان یکبار مصرف یا کیسه نایلون مشکی استفاده می شود. اخیرا بهترین نتیجه با استفاده از گلدان های پشم سنگ یا کاغذی حاصل شده،  که تولید انبوه آن در ایران شروع شده است. در استفاده از کیسه های نایلونی معمولا بین نیم تا یک کیلو خاک مورد استفاده قرار می گیرد که بهتر است خاک برگ و یا پیت استفاده گردد و سعی شود هیچ گونه کود و یا سموم ضد عفونی مصرف نشود. در استفاده از این گلدان ها باید 4 یا 5 عدد سوراخ در کف و اطراف آنها ایجاد نمود تا آب اضافی خارج شود و آن گاه با قرار دادن بذر یک بذر در هر گلدان مقداری شن شسته روی آن ریخته شود.

نشاهایی که در گلدان کاغذی یا پیت یا پشم سنگ تهیه شده اند همراه گلدان به زمین اصلی منتقل می شوند که موقع انتقال باید با ایجاد یک یا دو شکاف در بدنه گلدان به ریشه ها امکان خروج داد. در این روش پس از مدتی بسته به دمای محیط ریشه چه بذرها ظاهر شده و سبز می شوند و طول مدت نگهداری نشاها حداکثر تا زمان ظهور دو برگ اصلی می باشد.