علف های هرز گوجه

علف های هرز گوجه

مقدمه 

پژوهش دهندگان گوجه فرنگی برای کنترل علف هرز گوجه در کشتزار از روش های مختلف استفاده می کنند. با وجود این کنترل مناسب علف هرز گوجه یک بخش مهم از اعمال زراعی است. کنترل مناسب علف های هرز گوجه تنها با برنامه ریزی سالیانه و تلفیق روش های مختلف کنترل امکان پذیر است. زیرا روش متداول مبارزه دستی با علف هرز گوجه کمتر مناسب بوده و عملی بسیار خسته کننده و پر هزینه می باشد و به همین علت در بسیاری از نقاط جهان منسوخ شده است.

کود کال مکس گلد امکس ضد ریزش گل گوجه فرنگی

برای خرید کود ضد ریزش گل کال مکس گلد اینجا کلیک کنید

معرفی برخی از مهمترین علف های هرز گوجه

تاج خروس وحشی Amaranthus retroflexus

تاج خروس یکی از علف های هرز گوجه است. گونه­ های علف هرز مختلفی از جنس تاج خروس وجود دارند که در فعالیت­های کشاورزی اختلال ایجاد می­کنند. یکی از مهمترین این گونه ها، تاج خروس وحشی(Amaranthus retroflexus) می­باشد که شدیداً  با گیاه زراعی رقابت کرده، محصول را کاهش داده و عمل برداشت را با مشکل مواجه می­کند.

شناسایی این گونه به خصوص در مراحل اولیه رشد، بسیار دشوار است؛ زیرا تاج خروس وحشی در این مرحله شباهت زیادی به دیگر گونه­ ها دارد. اما پس از رشد اولیه، تشخیص آن ساده ­تر می­گردد. در این تحقیق سعی شده است تا مشخصات اصلی گیاه در رشد اولیه  و رشد کامل ذکر شود، تا با استفاده از این ویژگی­ها بتوان گیاه را شناسایی نمود.

برای کنترل علف هرز گوجه تاج خروس وحشی در مزارع مختلف، از علف کش های مختلفی استفاده می­شود. همان طور که گفته شد، این علف هرز در مزارع گیاهانی همچون ذرت، چغندر قند، سیب زمینی و… رشد کرده و به رقابت با گیاه اصلی می­پردازد. از آنجایی که تاج خروس وحشی از پهن برگ­ها می­باشد می توان از پهن­برگ­کش­های مختلفی برای کنترل آن استفاده نمود که در زیر به معرفی برخی از آنان می­پردازیم.

سلمه تره Chenopodium album

یکی دیگر از علف های هرز گوجه فرنگی علف هرز سلمه تره از علفهای هرز مهم تابستانه میباشد . با توجه به این که اندامهای هوایی (برگ و ساقه) این گیاه آردآلود و متمایل به سفید میباشد. این گیاه، یکساله، از خانواده چغندر و در زبان فارسی به سلمانتره، سلمهتره و سلمک معروف است. در مراجع قدیم در طبقه بندی گیاهشناسی خانوادهای به نام Chenopodiaceae وجود نداشته و گیاهان این تیره در خانواده Amaranthaceae قرار میگرفتند.

در تیره Amaranthaceae پرچمها اندکی تا کاملا پیوسته بوده ولی در تیره Chenopodiaceae معمولا جدا هستند. در Amaranthaceae تپالها سفید تا صورتی یا قرمز و خشکند ولی در Chenopodiaceae تپالها گوشتی تا غشایی و سبز فام ی باشند.

سلمه تره از جمله گونه های شایع در جوامع گیاهی و بانک بذر خاک است. این گیاه آب زیادی مصرف میکند و رشد سریعی دارد و همین امر باعث افزایش توان رقابتی آن در محصولات مختلف میشود. به عنوان علف هرز 40 گونه زراعی و دهمین علف هرز مهم جهان معرفی شده است. در ایران سلمه تره جزء علفهای هرز مهم مزارع پنبه، چغندرقند، سیبزمینی، توتون ، ذرت، باغهای سبزی و صیفی به شمار میرود.

به دلیل استقرار سریع در مزرعه توان رقابتی بالایی در مقایسه با محصول زراعی دارد کاهش عملکرد، بسته به تراکم و نوع محصول زراعی متفاوت میباشد. به طور متوسط کاهش 13 درصدی عملکرد در ذرت و 25 درصد در سویا و 48 درصد در چغندر قند توسط علف هرز سلمه تره گزارش شده است. 

سوروف Echinochloa crus-galli

یکی دیگر از علف های هرز گوجه فرنگی علف هرز سوروف گیاهی یکساله از خانواده غلات و یکی از مهمترین علف هرز زراعت برنج در ایران و جهان است. سوروف از گیاهان 4 کربنه است و به همین دلیل از رشد و پنجه دهی سریعی برخوردار بوده و خیلی سریع بر برنج غالب می شود. در گذشته نه چندان دور کنترل این علف هرز برای کشاورزن بسیار سخت و طاغت فرسا بوده است. بعلت مبارزه زراعی، مکانیکی و شیمیایی در طی سالیان اخیر از جعمیت آن تا حدودی کاسته شده و در بعضی از مناطق غالبیت خود را از دست داده است. 

قیاق Sonchus arvensis

یکی دیگر از علف های هرز گوجه فرنگی علف هرز قیاق یا ذرت گل‌خوشه‌ای یک علف‌هرز چندساله، تک لپه‌ای از خانواده گندمیان با قدرت رقابت بسیار زیاد می‌باشد که توسط بذر و ریزوم تکثیر می‌یابد. ارتفاع این گیاه بین 5/2 تا 3 متر می‌رسد و در هر خوشه بذری صد‌ها بذر تولید می‌کند و همانطور که گفته شد تولید مثل این گیاه هم توسط بذر و هم توسط ریزوم صورت می‌گیرد و اکثر ریزوم‌های آن در 20 سانتی‌متری بالای خاک قرار دارند، در نتیجه با ورود آن به مزرعه ریشه‌کنی آن بسیار دشوار می‌شود.

شخم رایج یکی از بهترین روش‌های مدیریتی برای کنترل این علف‌هرز می‌باشد، زیرا باعث تخریب و از بین رفتن ریزوم‌های زیر زمینی شده. اگر در زمان مناسبی انجام شود می‌تواند از تشکیل بذر این علف‌هرز هم پیشگیری کند.

قیاق اگر پس از وجین و از بین رفتن در مزرعه بماند نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد، زیرا طی تجزیه از خود یک ترکیب شیمیایی دگرآسیبی تولید می‌کند که از رشد سایر گیاهان جلوگیری می‌کند. قیاق با آنکه به‌عنوان گیاهی علوغه‌ای شناخته می‌شود مزاحمت زیادی نیز در مزراع ایجاد می‌کند و باعث آلوده ساختن محصول می‌گردد. این گیاه بیشتر علف‌هرز مزراع آبی به شمار می‌آید.

هفت بند Polygonum aviculare

گیاهی است یکساله از خانواده polygonaceae به طول30 تا60 سانتی متر که دارای گلهای کوچک و صورتی رنگ و ساقه صورتی رنگ است. این گیاه ریشه سطحی دارد و از طریق بذر تکثیر میابد. ساقه های این علف ممکن است در قسمتهای تحتانی تولید ریشه های فرعی کند.برگهای باریک و نیزه ای شکل آن به صورت متناوب بر روی ساقه قرار گرفته اند و غالباً بر روی سطح آنها لکه های بنفش یا صورتی به شکل عدد 7 مشاهده میشود.

روش های کنترل 

نخستین گام در مدیریت موثر و اقتصادی علف های هرز گزینش زمین زراعی و اجرای تناوب کاشت است. کشتزارهای آلوده شده با علف های هرز انگل (سس و جالیز)، علف های هرز دائمی و علف های هرز یکساله به بیشتر علفکش های گزینشی موجود متحمل بوده و باید کنار گذاشته شود.

تناوب زراعی 

در این میان علف های هرز گوجه متعلق به تیره بادنجانیان بیشتر خطرناک میباشند. تناوب زراعی میتواند بخشی از نارسایی هایی مربوط به علف های هرز را کاهش دهد. ذرت میتواند به طور مناسبی در تناوب با گوجه فرنگی پرورش داده شود، چون چندین علف کش برای ذرت در دسترس است که آنها را نمیتوان به طور گزینشی در کشتزارهای گوجه فرنگی به کار برد.

شماری از این علف کش های ذرت علف هرزهایی مانند تاج ریزی را کنترل میکنند که به علف کش های گوجه فرنگی متحمل هستند. یونجه نیز میتواند به عنوان یک گیاه تناوبی سودمند باشد، چون به طور مطلوب با بسیاری از علف های هرز گوجه یکساله که در کشتزارهای گوجه فرنگی رشد می کنند و متحمل به علفکش های گزینشی برای کنترل مطلوب هستند، رقابت می کنند.

این گیاه رشد بسیاری از علف های هرز دائمی را نیز متوقف می سازد. دیگر گیاهان مناسب برای تناوب با گوجه فرنگی شامل چغندرقند،پنبه، برنج ، پیاز خوراکی، سیر، غلات و گلرنگ است. گیاهانی با خویشاوندی نزدیک به گوجه فرنگی مانند سیب زمینی و فلفل تناوب موثری را به دلیل همانند بودن اعمال زراعی و علفکشهای موجود برای استفاده، فراهم نمیسازند. داده های موجود از حساسیت علف های هرز به علفکشهای ویژه در برنامه ریزی برای تناوب زراعی سودمند خواهد بود.

مبارزه مکانیکی

سوزاندن علفهای هرز گوجه فرنگی و چیدن علفهای هرز و وجین کردن علفهای هرز از روشهای مهم مبارزه مکانیکی است. وجین علفهای هرز با ریشه کن کردن علفهای هرز همراه است ولی چیدن علفهای هرز با حذف بخشی از قسمت هوایی گیاه انجام می‌شود. امروزه وجین علفهای هرز توسط ماشینهای کشاورزی مانند کولیتواتورهای ردیفی و کولیتواتورهای دوار در مزرعه صورت می‌گیرد. 

کنترل شیمیایی

در زراعت گوجه فرنگی، به منظور کنترل علف های هرز  میتوان از علف کش دو منظوره  تریفلورالین با نام تجاری ترفلان به میزان 2-2.5 لیتر در هکتار قبل از کاشت و مخلوط با خاک تا عمق 10 سانتی متر استفاده نمود. همچنین نیز میتوان از علفکش متری بوزین با نام تجاری سنکور به میزان 750 گرم تا یک کیلوگرم در هکتار در مرحله 2-4 برگی علف های هرز استفاده نمود. در جدول زیر به صورت کامل نحوه کنترل علف های هرز با روش شیمیایی توضیح داده شده است.

بهداشت زراعی

بهداشت بخش مهمی از مدیریت علف های هرز بوده و شامل جلوگیری از ورود افزونه های علف های هرز به کشتزار می باشد. گاهی بذور گیاه زراعی ممکن است با بذور علف های هرز آلوده شده باشد. آب مورد استفاده برای آبیاری میتواند ناقل بذور علف های هرز باشد و وسایل مربوط به کاشت و برداشت می تواند علف های هرز را در کشتزار از ناحیه ای به ناحیه دیگر و از کشتزاری به کشتزار دیگر گسترش دهد. کود دامی نیز ممکن است ناقل افزونه های علف های هرز باشد.

در صورتیکه اجازه داده شود تا علف های هرز در حاشیه کشتزارها رشد کرده و بالغ شوند این علف های هرز می توانند منبعی برای آلودگی دوباره باشند. استفاده از بذور گوجه فرنگی بدون بذور علف های هرز، نشاهای پرورش یافته یا در خاک تدخین شده یا ضدعفونی شده، کود دامی به کلی پوسیده یا ضد عفونی شده، تصفیه کردن آب آبیاری و استفاده از ادوات تمیز از ضرورت های حفظ بهداشت است. 

منبع: گوجه فرنگی، دکتر مهدی بهنامیان، نشر آییژ،1394.

تهیه و تنظیم: شهریار رضائی،کارشناس گیاه پزشکی.