پوسیدگی کلزا یا پوسیدگی اسکلروتینیایی کلزا (Sclerotinia Rot)
کلزا
کلزا یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در مناطق معتدل بوده و دارای طیف نسبتا وسیعی از سازگاری اقلیمی است. به علت میزان روغن موجود در دانه های گیاه کلزا، این گیاه برای سده های پی در پی کشت می شود. محل رویش این گیاه ابتدا در کرانه ی شرقی دریای مدیترانه بوده است. گرچه استفاده از آن سابقه ای بسیار طولانی دارد. شواهدی موجود است که این گیاه و روغن آن، در 2000 سال پیش از میلاد مسیح در هند استفاد ه می شده است. در اروپای میانه این گیاه از قرن چهاردهم کشت می شود. از قرن هفدهم میلادی تا کنون، این گیاه در مقیاس های بزرگ در اروپا کشت می شود.
کلزا نیز مانند سایر گیاهان دیگر مورد حمله، خسارت آفات و بیماری های مختلفی قرار می گیرد که شدت و ضعف آن ها در مناطق مختلف متفاوت است. یکی از این بیماری های مهمی که در حال حاضر در اکثر مناطق کشت کلزا دیده می شود پوسیدگی اسکلروتینیایی کلزا می باشد.
عامل بیماری
عامل بیماری Sclerotinia sclerotiorum (Lib). deBaryمی باشد.این بیماری تاکنون از 72 کشور دنیا از جمله هندوستان، چین، کانادا، ایلات متحده آمریکا، برزیل، فرانسه، آلمان، انگلستان، ایتالیا، سوئد، فنلاند،دانمارک و ایران گزارش شده است.بیماری های ناشی از قارچ S. sclerotiorum بر کمیت و کیفیت محصول تاثیر می گذارند و میزان خسارت ناشی از آنها از صفر تا صد درصد متغیر است. میزان خسارت وارد به محصول به عوامل متعددی نظیر گونه یا رقم میزبان، موقعیت جغرافیایی و شرایط محیطی بستگی دارد.
در ایران این بیماری از استان های گلستان (شهرستان های گرگان، علی آباد، کلاله، گنبد، بندرترکمن، آق قلا، دلند، مینودشت و بندرگز)، مازندران (شهرستان های بهشهر، نکا، دشت ناز، جویبار، قائمشهر، ساری، بابل، کیاکلا)، گیلان (رودسر) و اردبیل (پارسا آبادمغان) گزارش شده است.
علائم بیماری
با توجه به علائمی که پوسیدگی کلزا در میزبان ایجاد می کند، این بیماری به نام های مختلف از قبیل بلایت سفید، پوسیدگی سفید، بلایت ساقه، شکستگی ساقه، شانکر ساقه یا شانکر کلزا و یا پوسیدگی کلزا نامیده شده است. معمولا در شرایط طبیعی بیشتر آلودگی ساقه مشاهده می شود، گرچه تمام اندام های هوایی گیاه ممکن است مورد حمله قرار گیرند. علائم پوسیدگی کلزا روی ساقه به صورت لکه های کشیده آبسوخته ظاهر می شوند که بعدا میسلیوم پنبه مانند قارچ روی آن ها را می پوشاند.
در پوسیدگی کلزا وقتی این لکه ها دور تا دور ساقه را احاطه می کنند، قسمتهای بالاتر از لکه پژمرده شده و میمیرند. گاهی علائم آلودگی پوسیدگی کلزا محدود به ناحیه کوچکی در مغز ساقه می گردد، که در نتیجه بجای اینکه باعث مرگ سریع گردد، باعث قدری کوتولگی و زودرسی گیاه می شود. این بوته ها در مزرعه به دلیل زودرسی براحتی قابل شناسایی هستند. ساقه آلوده ممکن است شکاف بر دارد، در این صورت تعداد زیادی سختینه های کروی، سفید خاکستری تا سیاه در مغز ساقه ظاهر می گردد.
کنترل
استفاده از ارقام مقاوم – تناوب زراعی 4 ساله با گیاهان غیر میزبان- کاشت بذور تمیز و عاری از سختینه قارچ – غرقاب کردن زمین برای از بین بردن سختینه های قارچ – جمع آوری و سوزاندن بقایای گیاهی در مزرعه-استفاده از سموم قارچ کش مانند فولیکور، تیلت، تیوفانات متیل طبق نظر و تشخیص کارشناسان فنی
منبع:
م، آقاجانی و همکاران (1388). تاثیر بیماری اسکلروتینیایی ساقه بر عملکرد کلزا در استان گلستان، مجله پژوهش های تولید گیاهی، جلد شانزدهم، شماره چهارم،صفحه ی 109-124.
م، علمدارلو و همکاران (1391). تاثیر برخی از قارچکش ها روی عامل بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی کلزا در استان مازندران، پژوهش های کاربردی در گیاه پزشکی،جلد 7،شماره3.
گردآورنده: شهریار رضائی،کارشناس ارشد بیماری شناسی گیاهی.
