طرز تهیه خزانه تولید نشا بادمجان
اهمیت تولید نشا
امروزه در کشاورزی نوین و مکانیزه، صنعت تولید نشا به عنوان حرفه ای کاملا تخصصی و اشتغالزا و پردرآمد مطرح است. در کشور ما با توجه به افزایش روزافزون سطح زیرکشت ، محصولات مختلف سبزی و صیفی، به ویژه توسعه سیستم های کشت گلخانه ای، توجه به نهاده های اولیه تولید، یعنی بذر و نشا، اهمیت فراوانی دارد. از طرفی با افزایش هزینه های تولید مانند افزایش قیمت بذر و محدودیت تولید بذور هیبرید و محدودیت منابع آبی و سایر نهاده های تولید، استفاده از تکنیک تولید نشا بادمجان، مزایای فراوانی نظیر مصرف بذر کمتر و زودرسی محصول و امکان کنترل بهتر شرایط محیطی در مراحل مختلف تولید، کنترل مناسبتر آفات و بیماریها و امکان انتخاب گیاهان قوی و سالم جهت کاشت، عدم نیاز به عمل گزینش یا تنک کردن و برخورداری از ارزش غذایی بیشتر برای محصول تولیدی را دارا می باشد.
مزیت نشا نسبت به کشت مستقیم
اگرچه بذر بادمجان ممکن است به صورت مستقیم در مزرعه اصلی کشت گردد لکن به دلایل زیر ، معمولا به صورت نشایی کشت می گردد.
- کنترل علفهای هرز در حالت کشت مستقیم بسیار سختتر از کشت نشایی است.
- بذرپاشی مستقیم نیازمند بستر بذر عالی و ممکن است نیازمند تخصصی کردن تجهیزات کاشت باشد.
- به علت سطحی بودن عمق کاشت بادمجان که در حد اینچ است، زمین بایستی به خوبی تسطیح شده باشد تا مانع از شسته شدن و یا مدفون شدن بذور گردد.
- در کشت مستقیم، زمان برداشت بهاره، حداقل 3 تا 4 هفته دیرتر است و در حالیست که در نشاکاری، از مدت زمان فصل کشت، بهره برداری بهتری می شود.
- در حالت نشایی، بهترین تراکم را خواهیم داشت. چرا که پس از سپری شدن شوک های گرمایی و رطوبتی، نشا بادمجان زده می شود و همچنین نیاز به تنک کرده هم نخواهد بود.
تجهیزات آبیاری در خزانه و گلخانه
امروزه سیستم های آبیاری جهت تولید نشاء به دو گروه کلی سیستم های آبیاری پاششی و سیستمهای غرقاب زهکش تقسیم می شوند. هر کدام از این سیستمها را می توان با استفاده از دستگاههای اتومات بصورت خودکار دراورد و آبیاری یکنواختی را انجام داد. در صورت نصب لوله های انتقال اضافی، می توان از سموم حشره کش، نیز در این سیستم ها استفاده کرد.
نوردهی در خزانه و گلخانه
در اغلب نواحی تولید گلخانه ای در جهان، شدت نور طبیعی در طی زمستان کمتر از مقدار بهینه معادل کمتر از 1500 فوت کندل یا 16140 لوکس مورد نیاز برای نشاها است. نوردهی تکمیلی می تواند میزان فتوسنتز و در نتیجه رشد گیاه را افزایش دهد.
سیستم تولید نشاء در شرایط گلخانه ای
سیستم تولید نشا بادمجان گلخانه نسبت به تولید آن در فضای آزاد، دارای مزایای زیر است:
- تولید سریعتر و یکنواخت تر نسبت به فضای آزاد.
- مدیریت بهتر تغذیه و آبیاری.
- قابلیت نگهداری نشاها در گلخانه تا زمان مورد نیاز.
- استفاده بهینه و یکنواخت از فضای گلخانه به علت استفاده از ظروف کشت.
- قابلیت تولید گیاهانی سالم و ضخیم و با ارتفاع مناسب.
- توانایی استقرار بهتر نشاهای حاصله نسبت به نشاهای فضای باز.
- زودرسی نسبت به نشاهای فضای آزاد.
ظروف کاشت
ظروف کاشت مورد استفاده در تولید نشا بسته به تکنولوژی تولید و عوامل اقتصادی منطقه می تواند متفاوت باشد. انواع گلدان، جعبه ها یا سینی کاشت پیتی و سفالی و فیبری و استریوفومی و پلاستیکی همگی می توانند در تولید نشاء مورد استفاده قرار بگیرند. امروزه بیشتر نشاها را در سینی های پلاستیکی و پلی استیرنی پرورش می دهند. سینی های نشایی که دارای تعداد و حجم مشخصی حفره برای تولید نشای توپی از آنها استفاده می شود. این سینی ها از رایج ترین و اقتصادی ترین ظروف نشا هستند. سینی هایی که اندازه خانه آنها 4 سانتیمتر است عموما دارای 128 خانه هستند و آنهایی که خانه های 6 سانتیمتری دارند تقریبا 72 خانه ای هستند.
برای مشاهده مقاله نحوه نشا کاری اینجا را کلیک کنید.
سینی های کاشت با حفرات کوچک
استفاده از سینی های دارای حفره های کوچک ، هزینه تولید و همچنین اندازه نشا را کاهش می دهد اما بدلیل اینکه نشاهای تولیدی در این خانه های کوچک، سیستم ریشه ای کوچکی دارند و در زمان بیرون کشیدن نشا، سطح مشترک بیشتری از گیاه و خاک به هم می خورد و نتیجتا زودرسی و کیفیت نشا را کاهش می دهند.
سینی نشا 128 سلولی (برای خرید این محصول روی آن کلیک کنید.)
سینی نشا 72 حفره ای (برای خرید این محصول روی آن کلیک کنید.)
جنس سینی نشا بادمجان
جنس مواد سازنده سینی های نشا بسیار متفاوت است و از سفال گرفته تا استیروفوم و پلاستیک می توانند متغییر باشد. کیفیت هر کدام از آنها بستگی به استحکام مورد نیاز تولیدکننده دارد. برای تولید تجاری نشا و کاهش هزینه ها، استفاده از سینی های ساخته شده از موادی غیر از استیروفوم یا پلاستیک توصیه نمی شود. در سینی های کهنه به دلیل وجود ترکهای ریز، مواد غذایی خارج و عوامل بیماریزا وارد می شوند و در نهایت باعث رشد غیریکنواخت نشاها می گردد. معمولا از سینی های پلاستیکی استفاده می شود. سینی هایی که رنگ تیره تری دارند گرمای بیشتری جذب کرده و رشد نشاها در آن سریعتر از سینی های رنگ روشن است. هرچه سینی عمیق تر باشد حجم خاک بیشتری را دارد و در نتیجه آب و کود بیشتری در اختیار گیاه قرار می گیرد.
عمق سلول های کاشت
در سلولهای عمیق تر، رشد سریعتر بوده و تعداد دفعات آبیاری نیز کمتر از سلولهای کم عمق است اما برای اینکه تمام محیط کشت خیس شود نیاز به آب بیشتری است. برای افزایش یکنواختی هرگز نباید سینی های کم عمق و عمیق یا سینی ها با رنگهای متفاوت را برای تولید یک نوع نشا بکار برد. بعضی از مخلوط های غیرخاکی، حاوی کود هستند که مقدار آنها باید برای برنامه ریزی کودی مدنظر قرار بگیرد. هرچه میزان کود اولیه در این محیط ها کمتر باشد کنترل بیشتری را می توان بروی رشد نشاها داشت. چون افزودن کود مورد نیاز، بسیار آسانتر از حذف آن از محیط است.
خصوصیات بذر
همیشه سعی گردد که از بهترین بذر برای تولید نشا استفاده شود چون استفاده از بذر ارزان هیچگونه سودی ندارد. در واقع، هزینه خرید بذر، درصد ناچیزی از کل هزینه تولید را شامل می شود. از این رو هیچگاه از بذرهای تجاری هیبرید های F1 اقدام به تولید بذر ننمایید. زیرا دچار پسروی ژنتیکی می شوند و به هیچ عنوان یکنواختی و کیفیت بذرهای والدی را نخواهند داشت. بهتر است برای تولید بذر در مناطقی با خاکهای سالم و عاری از بیماری اقدام نمود. 125 تا 200 گرم بذر برای تهیه نشا، یک هکتار بادمجان کافی است.
تیمارهای بذر قبل از کاشت
اگر بذر تازه و سالم، در خاک استریل کشت شود نیاز به تیمار خاصی ندارد در غیر اینصورت بذور می بایست به مدت 30 دقیقه در آب گرم 50 درجه سانتیگراد خیس گردند. سپس در آب سرد شسته و قبل از کشت، خشک گردند. بذور ممکن است برای جلوگیری از آلودگی نشاها، با قارچکش تیرام و یا قارچکشهای دیگر، ضدعفونی گردد.
قوه نامیه یا قدرت جوانه زنی بذرها
برای تولید نشاء حتی الامکان از بذور تازه استفاده شود. بذور مسن تر از دو سال ، قدرت و توان جوانه زنی کمتری دارند.
بسترهای نشا بادمجان می بایست حاصلخیز و کاملا زهکش شده، باشند. بسترهای نشا با 40 گرم در مترمربع سولفات آمونیوم و 50 گرم در مترمربع سوپرفسفات و 30 گرم در مترمربع کلراید پتاسیم و 2 کیلوگرم در مترمربع کمپوست، غنی می گردند. بسترهای نشاء را به ارتفاع 15 سانتیمتر و عرض 80 سانتیمتر آماده کرده و بذور به فاصله 6 سانتیمتر از همدیگر روی بستر نشا پخش می گردند. لایه نازکی به ضخامت 5 میلیمتر از کمپوست و کلش برنج و کود دامی و موارد مشابه روی بذر ها پاشیده می شود سپس بسترها کاملا آماده می گردند. در حین آبیاری لازم است دقت گردد که بذور جا به جا نگردند. بستر نیز کاملا خیس گردد. بدین منظور می توان بسترها را به روش قطره ای آبیاری کرد. پس از آبیاری بسترهای کشت، روی آنها با ارتفاع مناسبی، توسط سیم یا توری و پلاستیک پوشانده می شود.
کاربرد پلاستیک در دمای پایین
کاربرد پلاستیک مناسب مناطقی است که در هنگام کاشت بذور، هوا هنوز به مقدار کافی گرم نشده است. دمای بهینه برای جوانه زنی 24 تا 29 درجه سانتیگراد است. در این دما نشاها در 6 تا 8 روز ظاهر می شوند. نشاها باید مرتبا سرکشی شوند و در صورت نیاز آبیاری گردند. 2 هفته پس از کشت بذور، نشاها با کودهای قابل حل در آب، کوددهی می شوند. در صورت متراکم بودن نشاها، آنها در مرحله اولین برگ حقیقی، تنک می شوند. تولید نشاها تقریبا به 6 تا 8 هفته زمان نیاز دارد. آبیاری و کوددهی مناسب به تولید نشای خوب و سالم و استقرار آن در مزرعه کمک می کند.
تنش های آبی و تغذیه ای
البته باید در نظر داشت که میزان زیاد آب و کود، باعث نرم شدن بافت های گیاهی و بالا رفتن حساسیت آنها به عوامل بیماریزا می شود. تنش های آبی و تغذیه ای عوامل مهمی هستند که در تغییر اندازه و شکل و سرعت رشد و مقاوم شدن نشاها قبل از انتقال به مزرعه مورد استفاده واقع می شوند. توجه هر چه بیشتر به شکل نشا بادمجان و تغذیه و رفع تنش های آن باعث اقزایش راندمان کاری و کاهش تلفات نشا میشود.
نکات مهم تولید نشا بادمجان
1-تعداد نشای مورد نیاز
وزن هزار دانه بذر بادمجان بطور متوسط برابر 4 گرم است. میزان بذر موردنیاز جهت کشت یک هکتار بادمجان بسته به میزان تراکم موردنظر در مزرعه اصلی و همچنین روش تولید نشا بین 150 تا 400 گرم متغییر است. جهت تامین تراکم حدود 15000 بوته در هکتار و با توجه به تلفات موجود در زمان تولید و انتقال نشا به مزرعه و همچنین نیاز به واکاری، می بایستی برنامه ریزی تولید حدود 23000 نشا وجود داشته باشد که نیاز به 150 گرم بذر بادمجان با قوه نامیه مناسب است. البته این عدد در شرایط بسیار ایده آل و تولید مکانیزه نشا در سینی های کشت می باشد.
2-زمان تولید نشا بادمجان
زمان تولید نشا بادمجان به گونه ای برنامه ریزی گردد که حتی الامکان در اولین فرصت به انتقال نشاء به زمین اصلی اقدام گردد. هر چقدر انتقال نشا، در روزهای خنکتر صورت پذیرد میزان گیرایی بالاتر بوده و تلفات کمتر خواهد بود.
3-بذر مطلوب
با توجه به هدف از تولید محصول یک واریته تجاری مطلوب انتخاب می گردد. در هدف تولید بذر قطعا می بایست رقمی که محبوبیت و بازار فروش خوبی در بین کشاورزان دارد انتخاب کرد. برای ارقام جدیدتر نیاز به برنامه بازاریابی و تبلیغات مناسب می باشد . برای شرکتهای بذری نوپا توصیه این است که حتی الامکان با بذور واریته های معروف شروع نمایند. علاوه بر رقم مناسب، بذر مورد نظر بایستی دارای خصوصیات کیفی مناسب از قبیل خلوص بالای ژنتیکی و فیزیکی و قوه نامیه و درصد سبز شدن بالا و آغشته به قارچکش های مناسب باشد.
4-سینی کاشت
جهت تولید نشای بادمجان ، روش تولید نشای در سینی کشت و در گلخانه توصیه می گردد. به این منظور سینی های کشت با ابعاد و تعداد حفره های مختلف از 28 تا 220 خانه ای، در بازار موجود و جهت تولید نشا قابل استفاده هستند. جهت تولید نشای بادمجان در سطح تجاری، دو موضوع مهم تولید نشای قوی و مقرون به صرفه بودن مطرح است. با توجه به موارد مذکور و تجربه، استفاده از سینی های 128 حفره ای تا 162 حفره ای، توصیه میگردد. استفاده از سینی هایی با حفرات بیشتر همانند سینی های 216 حفره ای، نشای قوی نداده و یا اینکه برخی از حفره ها، خالی از نشا خواهد بود. همچنین سینی هایی با حفرات کمتر، مقرون بصرفه نخواهد بود.
سینی نشا برای خرید این محصول روی آن کلیک کنید.
5-بستر کشت
سینی های کاشت را می توان با انواع مختلفی از بسترهای کشت پر نمود. شاید بهترین بستر کشت جهت تولید نشا، پیت ماوس تولیدی شرکتهای معتبر باشد. لکن از نظر هزینه مقرون بصرفه نخواهد بود. جهت انجام پروژه های تحقیقاتی که نتایج، اهمیت بالایی دارد و در بسیاری از موارد نیز کمبود بذر وجود دارد این بستر کاملا توصیه می گردد. در سطوح پایین تولید نشا، نیز به راحتی می توان از این بستر استفاده نمود. زیرا با توجه به اینکه پیت ماوس از نظر مواد غذایی غنی می باشد، لذا نیاز به رسیدگی و تیمارهای مختلف کودی در مرحله تولید نشا، را کم می کند. ولیکن در تولید تجاری تا حد امکان می بایست هزینه ها را کم کنیم.
استفاده از کوکوپیت در بستر
بدین منظور می توانیم از کوکوپیت به عنوان بستر کشت استفاده کنیم که قیمت آن به مراتب کمتر از پیت ماوس است. کوکوپیت به شکل قالب های فشرده در بازار وجود دارد. هر قالب کوچک کوکوپیت پس از خیساندن با آب به حجم 50 لیتر می رسد و لذا تعداد زیادی سینی را می توان با آن پر کرد. در زمان پر کردن سینی های کشت با کوکوپیت خیس شده می بایست حتما با غلطک مخصوص، کوکوپیت در حفره های سینی فشرده شود.
6-بذر ریزی
جهت کشت بذر در سینی نشا، دو روش دستی و مکانیزه وجود دارد. در روش دستی بذور با پنس برداشته شده و در هر حفره، یک بذر قرار داده شده و در بستر فشرده می گردد. در روش مکانیزه، کشت بذور در حفره های سینی کشت توسط یک دستگاه نسبتا ساده ولی دقیق، انجام می گیرد. این دستگاه در هر حفره، یک بذر قرار داده و با فشار یک اهرم، بذر را در محل خود تثبیت می کند. این دستگاهها قابلیت کشت 100 تا 150 سینی کاشت و به عبارتی حدود 20 هزار نشاء در ساعت را دارا می باشند.
7-گلخانه
محل قرارگیری سینی های کشت می باید از نظر دما و رطوبت شرایط مناسبی داشته باشد. دمای متوسط گلخانه تا قبل از سبز شدن نشاها می بایستی حدودا 25 درجه سانتیگراد باشد. دماهای پایین تر باعث تاخیر بیش از حد در جوانه زنی و سبزشدن شده و ممکن است منجر به گندیدگی بذور در بستر کشت گردند. پس از سبز شدن نشاها بهتر است دما را پایین تر و حدود 18 تا 21 درجه سانتیگراد در روز و 10 تا 18 درجه سانتیگراد در شب باشد. این دما باعث ریشه زایی بهتر و همچنین تولید نشاهای قوی و ضخیم می گردد. علاوه بر این به دلیل کاهش رشد اندامهای هوایی، از شلوغی بیش از حد و درهم ریختگی نشاهای مجاور هم جلوگیری می کند. لذا گلخانه می بایست مجهز به سیستم گرمایشی و سرمایشی و تهویه مناسب باشد.
قرارگیری سینی نشا روی سکو
نکته بسیار مهم این است که حتی الامکان می بایست سینی های کاشت بروی سکو قرار بگیرند. زیرا کف گلخانه معمولا دمای سردی داشته و لذا علاوه بر تاخیر در رشد نشاها، باعث غیر یکنواختی در تولید نشاها در مناطق مختلف گلخانه می گردد.
آبیاری سینی های نشا بادمجان
بهتر است گلخانه مجهز به سیستم آبیاری مکانیزه باشد تا یکنواختی بهتری در آبیاری و تغذیه نشاها داشته باشیم. آبیاری دستی نشاها بعضا با فشارهای زیادتر باعث بیرون ریختن بذور از سینی ها میشود. همچنین خم شدن و شکستن نشاها پس از سبز شدن می گردد.
8-تغذیه
تغذیه نشاها بایستی طبق یک برنامه مدون انجام پذیرد. استفاده از کوکوپیت به عنوان بستر کشت نیاز به تغذیه نشاها را اجتناب ناپذیر می کند. تغذیه نشاها معمولا همراه با آب آبیاری صورت می گیرد. میزان موردنظر از کود موردنظر را در مخزن اصلی آب مخلوط کرده و همراه آب آبیاری به نشاها رسانده می شود. با توجه به اینکه کوکوپیت تقریبا عاری از هرگونه ماده غذایی است ، لذا ضروری است که جهت تغذیه نشاها، از کودهای کاملی که دارای ترکیب مناسبی از عناصر ماکرو و میکرو باشند استفاده شوند.
برای تغذیه نشا در مرحله دو برگی میتوانید از کود بیو 20 گلد امکس و یا انرژیل 100 برای محلول پاشی استفاده کنید.
کود بیو 20 گلد امکس (برای خرید این محصول روی آن کلیک کنید.)
بهتر است در ابتدای مرحله ی رشدی از کودهای فسفر بالا جهت ریشه زایی بهتر و در مراحل بعدی، از کودهایی با ازت و پتاس بالاتر استفاده نماییم. استفاده از 80 گرم کود کامل در 100 لیتر آب آبیاری در هر مرحله آبیاری، می تواند میزان مناسبی باشد. برای شروع بهتر رشد نشاها می توان از کودهای استارتر که شامل محلول رقیقی از کودهای قابل حل در آب با میزان فسفر بالا باشد استفاده نمود. برای تغذیه نشاء بادمجان گلخانه ای با بازدهی بالاتر کود انرژیل100 در مرحله دوبرگی مناسب می باشد.
کود انرژیل 100 (برای خرید این محصول روی آن کلیک کنید.)
9-مبارزه با آفات و بیماریها در گلخانه
مهمترین موضوع، رعایت بهداشت گلخانه است و لذا می بایست از بذور ضدعفونی شده، استفاده نمود. استفاده از کارت ها و نوارهای رنگی جهت به تله انداختن آفات گلخانه توصیه می گردد. رطوبت بالای گلخانه می تواند باعث شیوع بیماریهای قارچی گردد. در این صورت می توان از قارچکش های مناسب محلول در آب آبیاری و یا حتی سمپاشی جداگانه استفاده کرد.
10-مقاوم سازی نشا بادمجان (Hardening)
نشا بادمجان را نمی توان بطور مستقیم از گلخانه یا خزانه، به مزرعه منتقل کرد. زیرا شوک ناگهانی وارد شده به نشاها می تواند تلفات بسیار سنگینی را در پی داشته باشد. معمولا حدود 10 روز قبل از انتقال نشا به مزرعه اصلی(کشت نشا بادمجان) عملیات مقاوم سازی نشاها انجام می پذیرد. به این منظور می توان از دو روش استفاده کرد: 1- قرار دادن نشاها در دماهای پایین تر از حد معمول. 2- کاهش آبیاری و اجازه به خشک شدن بستر کشت 3- ترکیبی از این دو. در هر صورت، دمای مقاوم سازی نشای بادمجان نباید کمتر از 13 درجه سانتیگراد باشد.
گردآوری و تنظیم: *گروه کارشناسان فنی کشاورزنت*
