بذر گوجه فرنگی
تاریخچه
این گیاه بومی ارتفاعات آمریکای جنوبی است که به صورت خودرو و آلبالویی شکل در آن نقاط می رویید. قسمت شرقی ارتفاعات آند در آمریکای جنوبی مرکز ثانویه گوجه فرنگی به حساب می آید .این گیاه بعدا توسط سرخپوستان به آمریکای مرکزی و مکزیک برده شد ودر آنجا اقدام به کشت و پرورش ودر بعضی مواقع نیز اقدامات اولیه اصلاح نژاد در آن صورت گرفت .مهاجرین اسپانیایی که به این نقاط وارد می شدند توانستند بذر این گیاه را با خود به اسپانیا برده وبه سایر نقاط اروپا توسعه دهند.
سال های زیادی این گیاه به صورت زینتی در اروپا کشت می شد و تا حدود سال 1820 میلادی در اروپا تنها برای گیاه شناسان و داروسازان جالب توجه بود. بذر گوجه فرنگی نخست در اواسط قرن هجده به صورت سبزی کشت شد. هر چند کشت آن با تردید انجام گرفت و همانند سایرگیاهان سمی دیگر خانواده سولاناسه به تدریج کشت آن رو نق گرفت.فرانسوی ها به آن لقب سیب عشق نام نهادند زیرا تصور می کردند که در گوجه فرنگی قدرت ویژه جنسی نهفته است.
مشخصات گیاه شناسی
گوجه فرنگی گیاهی است علفی و یکساله از خانواده بادمجانیان( Solanaceae) با کشت مستقیم تولید ریشه عمیق می کند و در زمین های نرم تا عمق بیشتر از 2 متر نیز فرو میرود.70 درصد ریشه های فرعی تا عمق 25 سانتیمتری (سطح الارض)قرار می گیرد.ریشه اصلی در کاشت نشایی از رشدش کاسته می شود .هرچند که تشخیص ان به خوبی امکان پذیر است ولی از نظر رشد ونمو نسبت به ریشه های فرعی دارای اختلاف کمی است.
ریشه های فرعی ابتدا به صورت افقی رشد کرده و در درازمدت نگهداری گیاه را به عهده می گیرند .ساقه گوجه فرنگی به صورت سیمپودیال (Sympodial)رشد می کند . یعنی اینکه رشد ساقه پس از تشکیل گل آذین ویا جوانه برگ در راس آن از رشد بازمانده و پس از آن کمی متمایل تر نسبت به حالت قبلی به رشدش ادامه می دهد.
ارزش غذایی و اهمیت اقتصادی
گوجه فرنگی یکی از سبزیهای مهمی است که به علت داشتن انواع ویتامین ها ،کاروتن ،اسیدهای مفید ،قند و املاح معدنی نقش مهمی را در سلامت انسان ایفا می کند.
این گیاه به صورت مختلف در تغذیه مورد مصرف قرار می گیرد .مصرف خام آن به تنهایی و یا همراه با سایر سبزیها در سالاد وبه صورت پخته در غذاهای مختلف معمول است .علاوه بر آن به صورت کنسرو شور ،رب ،سس و کچاپ نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی نقاط آن را خشک کرده و در انواع غذاها مورد استفاده قرار می دهند .مقدار کالری گوجه فرنگی زیاد نیست و به همین علت مصرف آن در رژیم غذایی های لاغری توصیه می شود.
شرایط آب و هوایی
نور و دما مناسب برای گوجه فرنگی
گوجه فرنگی براساس مبدا خود یک محصول فصل گرم است و برای عملکرد بیشتر احتیاج به یک دوره گرمای طولانی دارد.
دمای اپتیمم در مجاورت نور کافی بیش از 20 کیلو لوکس بین 27 تا 30 درجه سانتیگراد است. این گیاه در مقابل سرما حساس بوده ویخبندان به شدت به آن صدمه می زند .نور کافی برای رشد بذر گوجه فرنگی ضروری است .حداقل نور برای فاز زایشی 10 کیلو لوکس است. کمبود نور و دما که در فصل پاییز و زمستان برای کشت های گلخانه ای به وجود می آید اختلال رشد ونمو گیاه را به دنبال دارد. از علائم مشخصه آن رشد ناقص گیاه به وجود آمدن دیروقت گل آذین ،بدشکل شدن گلها و یا تمامی گل آذین و افتادن گلهاست .
نور و دما بلافاصله پس از ظاهرشدن کوتیلدونها می تواند تاثیر زیادی در دوره زایشی داشته باشد.
نیاز زیاد به گرما و حساسیت گیاه در مقابل دمای پایین کشت وزرع آن را در مناطق مختلف محدود کرده ونیز تنها در فصول معینی از سال می توان اقدام به پرورش گوجه فرنگی نمود.
گوجه فرنگی نمی تواند شب های سرد را به خوبی تحمل کند و رطوبت زیاد در تابستان باعث بروز بیماری های قارچی می شود.از طرف دیگر بادهای خشک ممکن است موجب ریزش گلها و بارور نشدن آنها بشود ،آفتاب شدید در بسیاری از ارقام حساس به ویژه آنهایی که برگ کمتری دارند موجب آفتاب سوختگی میوه ها می گردد .رشد ونمو گوجه فرنگی در دمای بالاتراز 37 درجه سانتیگراد متوقف می شود.
خاک گوجه فرنگی
گوجه فرنگی را میتوان در کلیه خاک ها کاشت ولی خاک های حاصلخیز با هوموس کافی برای افزایش عملکرد در واحد سطح موثر است . چنانچه زودرسی مورد توجه باشد ،خاک های سبک ترجیح داده میشوند .به طور کلی زمینی برا ی کشت گوجه فرنگی مناسب است که دارای زهکش خوب باشد. از کشت گوجه فرنگی در خاک های شور و قلیایی باید اجتناب نمود.در خاک های خیلی سنگین (رسی) ویا خیلی سبک (شنی )نیز میزان محصول پایین می آید.مناسب ترین PH برای رشد این گیاه بین 5/5 تا 7 است .
رطوبت
درمجاورت دما و تابش زیاد ،فاکتور رطوبت به ویژه پراکندگی صحیح آن برای تولید و بهره برداری این گیاه بسیار موثر است .خشکی طولانی که بارش ناگهانی به دنبال داشته باشد . اغلب ترکیدگی میوه ها را را در پی خواهد داشت .
مضافا این که رطوبت نسبی دردرازمدت (زمان طولانی )اغلب باعث چسبیدن گرده ها به یکدیگر شده وبدین ترتیب تاثیر منفی روی عمل لقاح داشته ونهایتا کاهش عملکرد را به دنبال خواهد داشت.کود:از نظر کودهای شیمیایی نیاز گوجه فرنگی بیشتر به ازت ،فسفر وپتاس است و چون دراکثر خا کهای ایران پتاس به حد کافی موجود است ، از کودهای فسفره وازته بیشتر استفاده می شود.
وجود این عناصر در خاک لاوه براین که باعث افزایش عملکرد می شود ،مقاومت گیاه رانیزدر مقابل آفات و امراض افزایش می دهد.
بذر گوجه فرنگی و نشاء آن
دوره رشد گیاه در انواع مختلف بذر گوجه فرنگی فرق دارد و در درجه اول بسته به نوع واریته ،مقدار دما طی دوره رشد و اندازه ساقه اصلی بین 4 تا 11 ماه متفاوت است.
بذر گوجه فرنگی را معمولا به منظور تهیه نشای مرغوب ابتدا در خزانه پرورش داده و سپس به زمین اصلی منتقل می کنند. روش بذرپاشی مستقیم نیز امکانپذیر است .میزان بذر مورد نیاز در خزانه برای یک تر مربع حدود3 گرم بوده مقدار 4 گرم بذر مرغوب برای 1000نشای گوجه فرنگی کافی است. نشاء گوجه فرنگی
مراقبت های زراعی
مراقبت های زراعی پس از کاشت عبارتند از آبیاری ،مبارزه با علف های هرز و آفات وامراض.
آبیاری گوجه فرنگی در ایران اکثرا به صورت جوی پشته صورت می گیرد. در صورتی که آبیاری بارانی بهترین روش آبیاری برای زراعت این گیاه در فضای آزاد توصیه شده است.
آفات و بیماری ها
از آفات مهم گوجه فرنگی در این منطقه می توان آگروتیس وشته رانام برد که در بعضی مواقع خسارات زیادی را به این گیاه وارد می کنند. مگس سفید گوجه(Aleurodidae)در گلخانه ها عملکرد فتوسنتز را کاهش می دهد. بیماری های مهم گوجه فرنگی عبارتند از کپک خاکستری (Botrytis) پوسیدگی برگ (Phytoph thora infestans) پوسیدگی ساقه (Didymellalycopersici) و پژمردگی باکتریایی(Cormebacterium michigamense) علاوه بر آن گوجه فرنگی در بعضی اوقات دچار بیماری های فیزیولوژیکی می گردد که به شکلهای مختلفی در گیاه ظاهر می شود .
برداشت و نگهداری
میوه گوجه فرنگی را ممکن است بسته به نوع استفاده و مسافتی که باید میوه تا بازار طی کند ،در مراحل مختلف برداشت نمود .برای مصرف خانگی و رب سازی معمولا از گوجه فرنگی رسیده و قرمز استفاده می کنند. چنانچه فاصله بین مزرعه تا محل مصرف دورباشد،گوجه فرنگی را در حالت نیمه رسیده و یا رسیده سبز برداشت می کنند و آنها را در اتاقهایی که دارای دمای بین 13 تا 21 درجه سانتیگراد است به طور مصنوعی رسیده می کنند .در دمای 20 درجه و بالاتر ،رسیدن مصنوعی میوه سرعت یافته ولی احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد تر است.
میزان رطوبت مورد نیاز بین 90 تا 95 درصد است.
ارقام مختلف گوجه فرنگی
ارقام مختلف ازنظر طول دوره رسیدن ، مقاومت به آفات وبیماریها ،مقاومت به تنشهای محیطی ،تولیددرواحدسطح،سازگاری به شرایط محیط کشت (فضای آزاد یاگلخانه ) ،خصوصیات ظاهری نظیررنگ ،اندازه ،شکل ،وزن ،بافت و… باهم فرق دارند . ازجمله عواملی که درانتخاب رقم نقش دارند می توان روش کاشت ،طول فصل رشد ،تراکم بوته درواحدسطح (هکتار)،بافت وحاصلخیزی خاک ،وهدف تولیدرانام برد . لذا کشاورزان برای تولیدمحصولی باکیفیت وکمیت بالاباید مواردزیررارعایت کنند :
1- طول دوره رسیدن رقم را مدنظر قراردهند. به طورمثال ارقام زودرس برای مناطقی مناسب هستند که فصل رشدآنها کوتاه باشد. این وضعیت درمناطق جنوبی که کشت خارج ازفصل انجام می دهند بسیارحائزاهمیت است . باتوجه به شرایط خاص بازارفروش گوجه فرنگی درکشور درفصل زمستان کشت ارقام زودرس دراین مناطق می توانددرآمدمناسبی رابرای کشاورزان به همراه داشته باشد .
2- سازگاری رقم باشرایط محیطی : انتخاب رقمی که بتواند دربرابرتنشهای ناشی ازگرما ،سرما ورطوبت مقاومت کند .
3- انتخاب بذر گوجه فرنگی مقاوم به آفات وبیماریها : براساس شرایط اقلیمی منطقه وتجربیات کشت وکارارقام مختلف درهرمنطقه ،بایدارقامی انتخاب شوندکه نسبت به آفات وبیماریهای رایج درسطح مزارع منطقه مقاوم باشند تاضمن تولیدمحصول سالم وبهداشتی هزینه های تولیدنیزکاهش یابد .یکی ازبیماریهایی که درمناطق جنوب کشورشایع بوده وهرساله خسارات زیادی را به بارمی آوردبیماری ویروسی پیچیدگی برگ گوجه فرنگی است . قطعادراین مناطق بایدازارقام مقاوم به بیماریهای ویروسی استفاده کرد. بعضی ارقام به این بیماری مقاوم وبرخی دیگرمتحمل هستند .
4- عملکردبالا : رقم مورداستفاده بایدازنظرعملکردکیفی وکمی وضعیت مطلوبی داشته باشد .
5- میوه باید از خصوصیات ظاهری مناسب برخوردار باشد تا بر بازارپسندی آن افزوده شود . از جمله این خصوصیات می توان شکل واندازه مناسب ،خوش رنگ بودن ، خوش طعم بودن و…. رانام برد .
6- رقم مورد استفاده از همرسی ویکنواختی بالا درتولید میوه برخوردار باشد.
7- رقم باید به صدمات مکانیکی ناشی از برداشت وحمل و انتقال به بازارهای دوردست مقاوم باشد. چنین ارقامی می توانند قابلیت انبارداری ونگهداری بیشتری داشته باشند .
ارقام متعددی درمناطق مختلف کشت می شوند که درذیل به تعدادی از آنها پرداخته می شود .
1– موناکو
بذر گوجه فرنگی موناکو محصول کمپانی میلر سیدرز تایلند در پاکت های 5000 عددی بدون پلت مناسب کاشت در تمامی مناطق ایران است.
میوه بذر گوجه فرنگی موناکو گرد، بسیار سفت و بازار پسند، خوشرنگ بوده و به همین دلیل برای صادرات مناسب است.
همچنین میوه بذر گوجه فرنگی موناکو با دمگل جدا شده و بوته بسیار قوی تولید میکند که نسبت به بیماری های ویروسی و باکتریایی و قارچی گوجه فرنگی مقاوم است.
بذر گوجه فرنگی موناکو مشابه 8320 میباشد و عملکرد آن در صورتیکه از برنامه غذایی مناسب استفاده شود 150 تن در هکتار است.
2- رقم 8320
بذر گوجه 8320 دارای بوته ای قوی است که مناسب کشت و کار در فصل های بهاره و پائیزه است. با توجه به داشتن بوته ی قوی، این بذر دارای رشد رویشی بالا، همچنین از عملکرد و کارایی بالایی برخوردار است. بنابراین در نهایت محصول با کیفیت حاصل میگردد.
از دیگر خصوصیات بذر گوجه 8320 میان رس بودن میوه ها و پوشش برگی مناسب آن است که باردهی خوبی نیز دارد.
میوه های بذر گوجه فضای باز 8320 دارای وزن 150 الی 160 گرم است که به شکل گرد است.
این بذر هیبریدی است و در فضای باز قابل کشت است.
3- رقم 6108
بذر گوجه فرنگی 6108 یکی از بذرهای پر طرفدار موجود می باشد. زمان رسیدگی بذر گوجه 6108 در کشت های مستقیم و غیرمستقیم متفاوت است:
- زمان رسیدگی در کشت غیر مستقیم 85 روز بعد از انتقال نشاء از خزانه
- زمان رسیدگی در کشت مستقیم 110 تا 120 روز پس از کاشت
(در کشت غیرمستقیم نشاء ها را به جای خاک در خزانه هوای آزاد می کارند و در این روش نشاء را باید در اواسط فصل بهار تهیه کرد.)
بذر گوجه هیبرید 6108 مقاوم به دماهای بالا در شرایط نامساعد جوی می باشد.
بذر گوجه 6108 حاوی میوه ای بسیار سفت،گوشتی و گرد به رنگ قرمز تیره بوده و وزن تقریبی هر میوه 180 تا 200 گرم(سایز نسبتا درشت) است. این گوجه دارای بریکس 5 تا 5/2 می باشد. بریکس یکی از شاخص هایی است که در واقع بیانگر میزان غلظت گوجه فرنگی خواهد بود.
گوجه 6108 دارای بوته هایی متوسط با برگهای پهن و پوشش مناسب میوه می باشد. این رقم گوجه فرنگی هیبرید خاص دو منظوره جهت مصارف تازه خوری و صنعتی است.
بذر گوجه هیبرید 6108 جز ارقام دیررس است و مناسب کشت در فصل های بهار و پاییز خواهد بود.
4-رقم 6189
با توسعه ى علم اصلاح نباتات تا کنون بیش از صدها رقم گوجه فرنگى به بازار عرضه شده است، یکى از این ارقام بذر گوجه فرنگى 6189 مى باشد. این نوع بذر از تولیدات شرکت معتبر نانهمز هلند است.
بذر گوجه فضاى باز 6189 داراى میوه اى مکعبى شکل و کشیده به رنگ قرمز تیره (حتى در کشت هاى خارج از فصل) است. گوجه 6189 بسیار سفت و گوشتى بوده، بنابراین جهت حمل و نقل و صادرات گزینه مناسبى خواهد بود.
وزن تقریبى هر دانه گوجه 120 تا 140 گرم تخمین زده شده است. این رقم بذر حاوى بوته اى قوى با برگهاى پهن و قابلیت پوشش میوه مى باشد.
از مهم ترین مزایاى بذر گوجه فضاى باز 6189 مى توان به هم رسى، یکنواختى و هم شکلى میوه هاى آن اشاره کرد، که از این جهت مورد توجه اکثر کشاورزان قرار مى گیرد.
بذر گوجه 6189 جز ارقام دیررس و هیبرید خاص دو منظوره جهت مصارف تازه خورى و صنعتى به شمار مى آید. این نوع گوجه حاوى بریکس 5 تا 5/2 مى باشد. مناسب ترین فصل جهت کاشت بذر گوجه فرنگی 6189 بهار و پاییز خواهد بود. از دیگر مزایاى این نوع بذر مى توان به مقاومت بالاى آن نسبت به شرایط نامساعد جوى اشاره داشت.
5- مارکنی
ویژگی ممتاز بذر گوجه فرنگی زودرس مارکنی دوره کاشت کوتاه آن میباشد. میوه بذر گوجه فرنگی زودرس مارکنی مانند بذر متین بلوکی شکل است. بذر گوجه فرنگی زودرس مارکنی مخصوص کشت در فضای باز بوده و بوته نسبتا قوی با پوشش مناسب تولید می کند. میوه بذر گوجه فرنگی زودرس مارکنی بسیار خوشرنگ و بازار پسند بوده و همچنین برای تولید رب مناسب است.
وزن میوه بذر گوجه فرنگی زودرس مارکنی حدود 120 تا 150 گرم است. همچنین مقاوم به گرما بوده و مناسب کاشت برای مناطق جنوبی ایران میباشد.
6- لئوناردو
بذر گوجه فرنگی پرمحصول لئوناردو با باردهی فوق العاده و عملکرد بسیار بالا، گوجه ای میان رس میباشد. میوه بذر گوجه فرنگی پرمحصول لئوناردو سفت و بازاری بوده و همچنین باری مصارف تازه خوری و صنعتی قابل استفاده می باشد. وزن میوه بذر گوجه فرنگی پرمحصول لئوناردو بین 150 تا 250 گرم و دارای مقاومت بالا نسبت بیماری ها است.
میزان برداشت از بذر گوجه فرنگی پرمحصول لئوناردو در شرایط ایده آل و با بهترین برنامه تغذیه بین 120 تا 180 تن در هکتار است.
7- متین
بذر گوجه متین با هوای سرد و گرم سازگار است. بهترین زمان برای کشت آن فصل های بهار و پاییز است. شکل میوه های این بذر گوجه فرنگی تخم مرغی با وزن متوسط 140 الی 160 گرم و دارای سفتی مناسب و رنگی خوب و بازارپسند است. بذر گوجه فرنگی متین مصرف کننده ی زیادی دارد، رقمی متوسط رس و از نوع هیبریدی بوده و در سراسر کشور ایران قابل کشت است زیرا به تنش های محیطی مقاوم بوده و از ارزش کیفی و عملکرد بالایی برخوردار است.
8- بریویو
گوجه بریویو بسیار سفت (میزان سفتی برابر با 8320)، سایز میوه 120 تا 130 گرم (کمی کوچک تر از 8320 و یکنواختی بالایی دارد) بسیار پربار است. با دمگل برداشت میشود و شکل میوه گرد بلوکی است.
رقم گوجه فرنگی بریویو مقاومت بسیار مناسبی به ویروس TYLCY دارد و سایر مقاومت های آن در برابر بیمار گرها مانند 8320 است.
زودرس است و بعد از 65 روز پس از انتقال نشاء به بار می نشیند.
9-نورمن
مقاوم به بیماری های قارچی و ویروسی، میوه بلوکی شکل مشابه متین و حتی در عملکرد و تناژ در مناطق جنوبی مانند کهورستان و بندر دیر بهتر از متین میباشد. بذر گوجه فرنگی پربار نورمن نسبت به سرما پاییزه و منج یا پیچیدگی برگ ها مقاوم است. میزان مصرف بذر گوجه فرنگی پر بار نورمن 20 پاکت (20 هزار بذر در هکتار) میباشد. زمان برداشت بعد از انتقال نشاء 75 روز است.
10-فرمونت
11-کومودورو
بذر گوجه کومودورو نوعی دیگر از گوجه فضای باز است. این نوع از گوجه دارای بوته ای قوی است.
گوجه فرنگی کومودورو دارای رشد رویشی بالا با عملکرد بالاست. این گوجه از رقم هیبریدی بوده است.
میوه های گوجه کومودورو به شکل گرد و به وزن 160 الی 180 گرم است که زمان رسیدگی میوه های آن دیررس بوده و مناسب کشت فصل پاییز و فصل بهاره است.
با توجه به قوی بودن بوته ی بذر گوجه هیبریدی کومودورو و رشد رویشی و عملکرد بالای آن و همچنین گرد بودن میوه های این رقم از گوجه، حمل و تقل آن آسان بوده که همین عوامل باعث شده که این نوع از گوجه ی فضای باز برای صادرات مورد توجه قرار گیرد.
گوجه فضای باز کومودورو متعلق بهشرکت سمینیس کشور آمریکا که یکی از به نام ترین شرکت ها در عرصه ی تولید و توزیع بذر در جهان است، بوده که هریک از بذر ها را در قوطی های مخصوص بسته بندی کرده و به بازار عرضه می کند.
12- فلات کارون
گوجه ای میان رس بوده و شکل میوه گرد کمی کشیده، درشت و سفت به رنگ قرمز شفاف با وزن میوه ۱۷۰ – ۱۵۰ گرم است.
بوته های پربار و قوی و بزرگ تولید کرده و مقاوم در مقابل شرایط نامساعد و بسیاری از بیماریها از جمله فوزاریوم و ورتیسیلیوم میباشد. میوه این گوجه مناسب برای مصارف صنعتی و تازه خوری با ماندگاری بالا بعد از برداشت است.
14- پارس
این گوجه میان رس بوده است.
وزن میوه آن ۱۵۰ – ۲۰۰ گرم است و عملکرد بسیار بالا بین ۱۰۰ تا ۱۶۰ تن در هکتار دارد.
مقاوم به : پژمردگی فوزاریومی
ویروس موزاییک توتون (TMV)
ویروس لکه پژمردگی گوجه فرنگی (TSWV)
نماتد مولد غده ریشه (Mj)
دارای همرسی بالا و یکنواختی مناسب در فرم و شکل میوه
16- راک
بذر گوجه راک یکی از پربار ترین گوجه های فضای باز به حساب می آید. گوجه های فضای باز بسیار متنوع هستند. گوجه راک دوره ی رشد متوسطی دارد. بذر گوجه فضای باز راک در دوره پاییزه و بهاره کشت می شود.
در شرایط مناسب این گوجه عملکرد بسیار بالایی دارد. کشاورزانی که به دنبال واریته های پربار و نسبتا زود رس برای ورود به بازار مصرف می گردند می توانند از این گوجه استفاده کنند.
این گوجه به واسطه ی برداشت با دمگل برای مصرف تازه خوری مناسب می باشد.
همچنین این گوجه دارای سفتی متعادلی است که مناسب حمل و نقل و انبارداری می باشد.
18- ادن
بذر گوجه ایدن، یک بذر 80 روزه به شمار می رود و حتی در آب و هوای مرطوب و بارانی نیز میوه سالم تولید خواهد کرد.
در اکثر مناطق ایران سازگاری بالا، متحمل بودن به انواع بیماری ها و عملکرد بالا می تواند از مهمترین ویژگی های بذر گوجه فرنگی می باشد، که ایدن، یک بذر گوجه با عملکرد بالا، میان رس و با بازار پسندی بسیار خوب در بازار ایران به شمار می رود.
بذر گوجه ایدن با دارا بودن ویژگی هایی نظیر ابعاد و قالب مناسب، یکدستی میوه ها، سفتی مناسب، پربار با بوته ای نیرومند و پر رشد، یک رقم مناسب برای کشت و کار در مناطق عمده گوجه کاری کشور تبدیل شده است.
بذر گوجه پربار ایدن علاوه بر باردهی بالا (تولید محصول در حدود 80 تن در هکتار)، به سبب همرسی، ظاهری ایده آل و طعم بسیار خوب، می تواند در آمد بالایی را برای کشاورزان حاصل کند.
بذر گوجه ایدن بیشتر در هرمزگان، جیرفت، قزوین، فارس و گلستان کشت می گردد.
19- سما
بذر گوجه سما یکی دیگر از بذر های گوجه است که قابل کشت در فضای باز است. این بذر گوجه فرنگی رقمی متوسط رس است که میوه های آن دارای متوسط وزن 160 تا 180 گرم و به شکل تخم مرغی است. میوه های بذر گوجه فرنگی سما سفت است بنابراین می توان گفت این رقم از گوجه از ماندگاری بالایی بر خوردار است که می توان آن را در انبار ها نیز نگه داری کرد.