مقالات و تحقیقات

کشت گندم اماده سازی زمین

کشت گندم اماده سازی زمین

کشت گندم اماده سازی زمین

مقدمه

خاکی که برای کشت گندم در نظر گرفته می شود باید به اندازه کافی عمق داشته و در قسمت سطحی نرم و حاصلخیز بوده، زیاد پوک نباشد و از وسایل و ادوات کشاورزی بیش از اندازه مورد نیاز در زمین استفاده نشود.

به طور کلی هدف از تهیه زمین گندم عبارتند از:
  1. زیر خاک کردن کاه و کلش
  2. از بین بردن علف های هرز
  3. زیر خاک کردن مواد تقویت کننده
  4. حفظ رطوبت موجود در خاک
  5. نرم کردن و افزایش عمق خاک زراعتی

تهیه زمین گندم شامل مراحل مختلفی است که با در نظر گرفتن روش زراعت (آبی و دیم، مکانیزه و دستی) متفاوت می باشد.

به طور کلی مراحل مختلف تهیه زمین گندم عبارتند از:
  1. شخم
  2. دیسک
  3. هرس
  4. تسطیح یا صاف کردن زمین
کشت گندم اماده سازی زمینشخم گندم 

گندم گیاهی است که احتیاج به شخم عمیق نداشته و با در نظر گرفتن بافت خاک، معمولا شخمی به عمق 12 تا 15 و حداکثر 18 سانتی متر برای این گیاه کافی می باشد.در خاک های غیرقابل نفوذ و در مواردی که از ادوات کشاورزی بیش از اندازه استفاده شده و خاک فشرده شده باشد، لازم است عمق شخم به 20 تا 22 سانتی متر برسد، زیرا خاکی که دارای عمق لازم بوده و به اندازه کافی نرم شده، آب باران را بهتر و به مقدار بیشتر ذخیره کرده نه تنها بذر گیاه در چنین خاکی بهتر جوانه تولید می نماید، بلکه گیاه حاصل نیز رشد بهتری خواهد داشت.

کاه کلش در کشت گندم و اماده سازی زمین 

هرگاه گردش زراعی قبل از گندم، نوعی غله باشد، لازم است باقیمانده کاه و کلش حاصل از گیاه بخوبی نرم و خرد شده و با خاک کاملا مخلوط شود.

در مناطق خشک و کم آب بهتر است کاه و کلش را تا حدامکان جمع آوری و از زمین خارج نمود، زیرا به علت کمی رطوبت به کندی و سختی پوسیده و در مدت طولانی از بین خواهد رفت.در مناطق گرم و خشک هرگاه اضافه کردن کاه و کلش به خاک زراعتی ضرورت داشته باشد، این کار می باید بتدریج و در مدت نسبتا طولانی صورت گیرد. طبق بررسی های انجام شده هر تن کاه و کلش حدود 6 تا 7واحد ازت به خاک اضافه می نماید.

تهیه زمین گندم بعد از نباتات علوفه ای 

گیاهانی که به عنوان علوفه کشت می شوند اغلب از تیره لگومینوز بوده و مدت چند سال در زمین باقی مانده و همه ساله از آن ها بهره برداری می گردد.این گیاهان چون مدت زیادی یک زمین را اشغال می نمایند نه تنها در زمین ریشه های قوی و عمیق باقی می گذارند.بلکه علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی نیز در زمین زیاد شده همچنین زمین زراعتی تقریبا نامناسب می گردد.

از طرف دیگر چون گیاهان علوفه ای تیره لگومینوز مقدار زیادی ازت به زمین اضافه می کنند، افزایش ازت در زمین، برای گندم مشکلاتی مانند ورس و لاغر شدن دانه ها بوجود می آورد.بنابراین برای تهیه زمین گندم بعد از نباتات علوفه ای لازم است در موقعی از سال زراعی اقدام به شخم شود که تا زمان کشت گندم ریشه و بقایای این گیاهان تقریبا از بین رفته و علف های هرز نیز قبل از تولید بذر به وسیله شخم زیر خاک شوند.

نکته در کشت گندم بعد از نباتات علوفه ای 

زیر خاک کردن بقایای گیاهان علوفه ای و علف های هرز توسط شخم اندکی مشکل بوده و لازم است پس از اجرای شخم به وسیله دیسک آن ها را خرد کرده و با خاک مخلوط کرد.در زمان انجام شخم و زیر خاک کردن بقایا باید رطوبت به اندازه کافی باشد تا به زودی پوسیده و به مواد ارگانیکی زمین اضافه گردد.

در مناطق خشک و در زراعت های مکانیزه در زمان شخم، هرگاه رطوبت خاک کم و زمین سفت باشد، می توان ابتدا توسط چیزل زمین را نرم نمود و گاهی اوقات هم احتیاجی به استفاده از گاوآهن پس از چیزل نیست و می توان دوبار عمود به هم از چیزل به جای شخم استفاده کرد.

نکته : به طور کلی در موقع تهیه زمین گندم، از هر وسیله ای که استفاده شود نباید در سطح زمین کلوخ موجود باشد و زمین هم زیاد نرم و پوک نگردد.

تهیه زمین گندم بعد از نباتات وجینی مانند ذرت، سیب زمینی، چغندرقند، پنبه و..
الف ) تهیه زمین گندم بعد از پنبه

تهیه زمین گندم بعد از پنبه مشکل تر از سایر گیاهانی است که در تناوب قبل از گندم قرار دارند.پس از آنکه محصول پنبه برداشت شد، بوته های پنبه که به حالت چوبی بوده و دارای ساقه های نسبتا ضخیم می باشند، مشکل زیادی برای زراعت گندم که بعد از پنبه کاشته می شود بوجود می آورند؛

بنابراین باید ساقه ها و باقیمانده پنبه را از نزدیک سطح زمین قطع کرده و آنها را بلافاصله از زمین خارج نمود تا بتوان شخم و عملیات تکمیلی تهیه زمین را بسادگی انجام داد و بستری بسیار مناسب برای بذر گندم و جوانه ای که از بذر بوجود خواهد آمد فراهم کرد.

نکته مهم در کشت گندم

در صورتیکه وسایل لازم مانند تیلر مخصوص و یا وسایل خردکننده ساقه پنبه، نظیر موور چرخشی (رتاری مور) Rotary Mower  در اختیار زارع باشد باید به وسیله آن ها ساقه ها را خرد و به صورت پودر در سطح زمین پخش کرد تا هنگام اجرای شخم زیر خاک رفته و به مواد ارگانیکی زمین اضافه شود.

در مناطقی که پس از برداشت محصول پنبه به علت شروع سرمای پاییزه نتوان نسبت به کشت گندم پاییزه اقدام نمود، می توان در صورتیکه در منطقه کاشت گندم بهاره متدوال باشد، گندم بهاره کشت کرد و یا زمین را تا پاییز سال آینده به صورت آیش باقی گذاشت و سپس گندم پاییزه کشت نمود.

ب) تهیه زمین گندم بعد از چغندر قند 

چغندرقند گیاهی است که معمولا زمین را بیش ازسایر گیاهان زراعی بهاره مانند سیب زمینی و ذرت اشغال می کند و برداشت آن نیز در پاییز دیرتر از برخی صورت می گیرد.

بنابراین در مناطق سردسیر و مناطقی که سرمای پاییزه زودتر شروع می شود، هرگاه در برداشت چغندرقند تاخیر گردد، نه تنها کاشت گندم پاییزه در اثر شروع سرمای پاییزه زودتر شروع می شود، هرگاه در برداشت چغندرقند تاخیر گردد، نه تنها کاشت گندم پاییزه در اثر شروع سرما و یا یخبندان با اشکال مواجه می شود بلکه احتمال یخ زدن جوانه اولیه گندم که در سرما رشد می نماید در پیش است.

نکته مهم در کشت گندم بعد از چغندر قند در مورد سرمازدگی

برای جلوگیری از سرمازدگی و کرپه شدن گندم، لازم است نسبت به برداشت چغندرقند با سرعت هر چه تمام تر اقدام گردد. هرگاه درجه حرارت محیط مناسب و خطر شروع سرما و یخبندان در پیش نبوده (مناطق معتدل) ولی زمین دارای رطوبت کافی نباشد به علت کمبود رطوبت، خارج کردن تمامی ریشه های چغندرقند از زمین مشکل است.

در این حالت احتمال قطع قسمتی از ریشه ها نیز به علت خشکی و سفتی زمین در موقع برداشت وجود دارد که این امر موجب قطع ریشه ها و تلفات چغندرقند از نظر وزن ریشه و درصد قند موجود در ریشه ها زیاد شده و از طرف دیگر در زمین خشک کاشت گندم با اشکال مواجه می شود؛ بنابراین بهتر است در این مناطق با در نظر گرفتن درجه حرارت محیط، چند روز قبل از برداشت چغندرقند، زمین را آبیاری نمود تا خاک نرم و سبک شده و برداشت ریش های چغندرقند بسادگی صورت گیرد.

نکته مهم در کشت گندم بعد از چغندر قند در مورد سرمازدگی

پس از خارج کردن ریشه ها از زمین، برای تقویت زمین برگهای چغندرقند را پخش نموده و همراه شخم و دیسک زیر خاک کرد.در این گونه شرایط عملیات زراعی به طریقی باید تنظیم شود که پس از برداشت چغندر احتیاجی به آبیاری مجدد زمین نبوده و پس از کاشت گندم، رطوبت لازم در زمین برای تولید جوانه گندم وجود داشته باشد (در حقیقت کاشت گندم به طریقه هیرم انجام شود).

پس از برداشت چغندرقند معمولا احتیاجی به شخم زمین نیست، بلکه می توان با اجرای یک یا دو بار دیسک زدن و سپس تسطیح یا صاف کردن زمین را آماده برای کاشت گندم نمود.هرگاه پس از برداشت چغندرقند، انجام شخم در زمین لازم بود، فقط باید به اجرای شخم نسبتا عمیق اکتفا کرد تا زمین پوک نشود و سطح خاک بالا نیاید.

در صورتیکه برای تقویت زمین و اصلاح آن از کودهای شیمیایی و دامی استفاده شود، برای استفاده بیشتر و بهتر، این مواد را همراه با شخم و یا دیسک زیر خاک می نمایند تا در تمام قشر خاک زراعتی قرار گرفته و با خاک کاملا مخلوط گردد.

ج) تهیه زمین گندم بعد از ذرت 

در صورتیکه در گردش زراعی منطقه ای بعد از ذرت، گندم کاشته شود چون در داخل مزرعه ذرت، معمولا انواع مختلف علف هرز رشد و نمو می نماید، باید دقت نمود که علفهای هرز کاملا از بین رفته، سپس در زمینی که فاقد علف هرز باشد گندم کاشته شود.در صورتیکه منطقه دارای آب کافی باشد و شرایط جوی مناسب باشد بهتر است قبل از اجرای شخم، زمین را آبیاری و سپس نسبت به عملیات تهیه زمین و کاشت بذر به صورت هیرم اقدام نمود.

بعد از آبیاری هنگامی که رطوبت زمین به حد متعادل رسد باید اقدام به شخم زمین کرده و پس از آن به وسیله دیسک بقایای ساقه و ریشه ذرت و کلوخ های حاصل از شخم را خرد و در عمق مناسب خاک انتقال داده و در صورت لزوم پس از دیسک به وسیله هرس، بقایای علف هرز و ریشه و ساقه ذرت را از زمین خارج و نسبت به تسطیح کامل زمین، بویژه در زراعت های آبی کرتی و مکانیزه، اقدام کرد تا بستری بسیار مناسب برای کاشت بذر گندم فراهم گردد.

کشت گندم اماده سازی زمین
تهیه زمین گندم بعد از حبوبات

حبوبات معمولا مقدار زیادی ازت به زمین اضافه می کنند و گندمی که بعد از حبوبات کاشته می شود باید رقمی باشد که در مقابل ورس مقاومت کافی داشته باشد.بنابراین از کاشت واریته های پابلند و حساس به خوابیدگی بعد از حبوبات باید خودداری گردد.

پس از برداشت حبوبات انجام عمل شخم در زمین لازم است و برای آنکه بذور کاشته شده به طور یکنواخت و همزمان جوانه تولید نمایند، قبل از شخم باید آبیاری و عملیات آماده کردن زمین و کاشت گندم به صورت هیرم انجام شود.پس از شخم زمین را باید دیسک زد تا کلوخه های حاصل از شخم خرد و نرم شده و بقایای حبوبات نیز کاملا خرد و زیر خاک شوند.

هرگاه بقایای علف هرز و حبوبات در زمین زیاد و مانع کاشت گندم بود، می توان پس از دیسک به وسیله هرس یا دندانه آن ها را از زمین خارج کرد؛ آن گاه زمین را کاملا صاف و نسبت به کاشت بذر گندم اقدام نمود.

تهیه زمین گندم بعد از گندم

هرگاه در گردش زراعی منطقه ای پس از برداشت گندم، بار دیگر گندم، بویژه گندم پاییزه کاشته شود، معمولا از زمان برداشت تا کاشت مجدد گندم، با در نظر گرفتن شرایط جوی منطقه، مدتی فاصله می باشد، بنابراین برای از بین بردن بقایای ساقه گندم و احتمالا علف های هرز موجود در سطح زمین، مناسب است بقایای گندم را به چرای گوسفندان اختصاص داد تا در موقع کاشت گندم پاییزه هیچ گونه علف هرز و یا باقیمانده محصول قبلی در زمین وجود نداشته باشد و اشکالی هم از نظر اجرای شخم و سایر عملیات تکمیل تهیه زمین پیش نیاید.

نکته مهم در کشت گندم بعد از گندم

پس از آن به وسیله دیسک ریشه های گندم را که در اثر شخم به سطح خاک آمده اند خرد کرده و برای افزایش مواد ارگانیکی زمین، زیر خاک نموده و پس از تسطیح کامل (در صورت لزوم) نسبت به کاشت بذر اقدام می گردد.

در صورتیکه در منطقه آب کافی موجود و زارع نیز در تابستان وقت کافی داشته باشد می توان پس از برداشت گندم، زمین را آّبیاری و نسبت به شخم زمین اقدام نمود تا در مدت زمان باقیمانده که گندم پاییزه مجددا کاشته خواهد شد، بقایای گندم در زمین نسبتا پوسیده شود تا علاوه بر مواد غذایی که به خاک اضافه می شود مانعی هم در سطح خاک وجود نداشته باشد.

هرگاه در منطقه پس از برداشت گندم پاییزه، کاشت گندم بهاره مرسوم باشد، می توان پس از برداشت گندم، زمین را در تابستان و یا در پاییز که فصل ریزش باران است شخم زد تا در طول فصل زمستان در اثر جذب و ذخیره آب باران و احتمالا برف در زمین، بقایای گندم بخوبی پوسیده و احتیاجی به جمع آوری آن ها نمی باشد.

در اواخر زمستان و یا اوایل بهار که زمان کاشت گندم بهاره در منطقه فرا می رسد، با اجرای یک دیسک می توان زمین را کاملا برای کاشت بذر گندم بهاره آماده نمود.

تهیه زمین گندم بعد از آیش
تعریف آیش 

در مناطقی که به دلایل مختلف مانند کمبود آب، سردی هوا و شروع سرمای زودرس در پاییز، همچنین ضعف زمین های زراعتی از نظر مواد غذایی، کمبود و یا عدم وسایل تهیه زمین و لوازم کاشت و غیره، نتوان همه ساله زمین های زراعتی را زیر کشت محصولات مختلف قرار داد، زارعین ناگزیر یک سال و بندرت چند سال یکبار زمین را برای جذب رطوبت، تقویت، مبارزه با علف های هرز و غیره بدون کشت باقی می گذارند. به این روش آیش بندی می گویند.

نکته مهم در کشت گندم بعد از آیش

بهتر است در شروع سال آیش (سالی که زمین کاشت نمی شود)، زمین را شخم نسبتا عمیق زد تا رطوبت حاصل از باران و احتمالا برف بهتر و بیشتر در زمین ذخیره شود و در سال بعد، موقع شروع عملیات تهیه زمین و قبل از کاشت گندم، احتیاجی به اجرای شخم عمیق نباشد. البته لازم است با دیسک و یا گاوآهن، زمین را شخم متوسط زد تا علف های هرزی که در سال آیش در زمین رشد و نمو کرده اند زیر خاک رفته و کلوخ های موجود در سطح خاک نیز کاملا نرم و خرد شده، سپس زمین تسطیح و برای کاشت بذر گندم آماده گردد.

در صورتیکه از کودهای دامی و شیمیایی برای تقویت زمین استفاده شود. کود دامی و کودهای شیمیایی فسفره و و قسمتی از کودهای شیمیایی ازته را قبل از کاشت گندم و پیش از اجرای شخم یا دیسک در زمین پخش نمود تا در موقع انجام عملیات تهیه زمین در عمق معین از خاک قرار بگیرند. باقیمانده کودهای شیمیایی ازته را می توان در اوایل بهار و هنگام شروع رشد بهاره و تشکیل ساقه، به زمین اضافه نمود تا ساقه های قوی و سنبله های کافی بوجود آید.

منبع :

ن، خدابنده. غلات. 1391. انتشارات دانشگاه تهران.

گرد آورنده : سپیده مدنی – کارشناس ارشد بیماری شناسی.

بازگشت به لیست

نوشته های مشابه

1 دیدگاه در “کشت گندم اماده سازی زمین

  1. سید،حمد احمدی گفت:

    بسیارعالی ومفیدبود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *